DZIAŁANIA NAUCZYCIELA A WIEDZA POJĘCIOWA UCZNIÓW

ISBN: 978-83-89600-49-3

216 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2008

fragment ze wstępu

Konstruktywizm, jako teoria wiedzy, poznawania i uczenia się, zakotwiczony jest w przekonaniu, że ludzie tworzą większość tego, czego się uczą i co rozumieją. Człowiek konstruując swoją wiedzę o rzeczywistości korzysta z dotychczasowych doświadczeń, nadaje sensy i znaczenia nowym informacjom. Struktura wiedzy, budowana z dostępnych informacji, jest ustawicznie reorganizowana, rozwijana. Świat może być więc konstruowany mentalnie na wiele sposobów, a wiedza - na którą składają się hipotezy robocze podlegające ciągłej weryfikacji - stanowiąc "produkt" indywidualnego poznawania -jest w pewnym sensie osobista i subiektywna.Bezpośrednią inspiracją do napisania tej pracy stały się konstruktywistyczne teorie Lwa S. Wygotskiego i Jerome‘-a S. Brunera. Fundamentalne dla stanowiska Wygotskiego założenie o istotnej roli środowiska społecznego w procesie tworzenia konstrukcji umysłowych składających się na wiedzę jednostki dostarczyło przesłanek, na których wspierał się zamysł przeprowadzonych przeze mnie badań. Problematyka owych badań jest silnie osadzona w nurcie zainteresowań interakcyjnymi, a zatem społecznymi, uwarunkowaniami procesu kształcenia. Istotne dla moich poszukiwań badawczych było konstruktywistyczne założenie, że to uczeń jest ostatecznym twórcą wiedzy, budowniczym struktury pojęciowej w umyśle. Co więcej, nikt (nawet nauczyciel) nie może go w tym zastąpić. Przyjęcie powyższego założenia zaowocowało pytaniem, na które konstruktywizm nie dostarcza jednoznacznej odpowiedzi, a mianowicie, w jakim stopniu nauczycielska koncepcja materiału pojęciowego, powstała w toku planowania dydaktycznego, proponowana (czy raczej urzeczywistniana) na lekcji, odzwierciedla się w umysłach uczniów i czy w ogóle owo odzwierciedlenie ma miejsce? Pytanie to, jakkolwiek wytyczyło główny kierunek poszukiwań badawczych, domagało się uszczegółowienia. Pytania szczegółowe, które postawiłam, określiły kolejne ogniwa procedury pozyskiwania materiału empirycznego. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że porządek prezentacji wniosków, sformułowanych na podstawie analizy pozyskanego materiału empirycznego, nie odpowiada uporządkowaniu problemów badawczych. Analiza materiału empirycznego była bowiem zorientowana na określenie dydaktycznych skutków myślenia i działania nauczycielki.

SPIS TREŚCI

Wstęp

Rozdział 1. O pojęciach
1.1. Czym są pojęcia? Rozważania z pogranicza nauk
1.2. Psychologiczne koncepcje pojęć
1.3. Struktura pojęciowa - rzecz o modelach relacji semantycznych
1.4. Język - nośnikiem znaczeń

Rozdział 2. Szkoła miejscem uczenia się pojęć
2.1. Pojęcie jako węzłowy element treści kształcenia
2.2. Problematyka kształtowania pojęć w procesie dydaktycznym (na przykładzie wybranych koncepcji) - rys historyczny i myśl współczesna
2.3. Przekazywanie vs negocjowanie znaczeń. W czym rzecz?

Rozdział 3. Konstruktywizm a uczenie się
3.1. Psychologiczne koncepcje i definicje uczenia się - próba syntezy
3.2. O uczeniu się, nauczaniu i rozwoju z perspektywy konstruktywizmu
3.2.1. Założenia, idee i istota konstruktywizmu Piageta
3.2.2. Wygotskiego poglądy na naturę wiedzy pojęciowej i jej genezę
3.2.3. Przyswajanie/tworzenie pojęć - Brunera sposób myślenia o pojęciach

Rozdział 4. W poszukiwaniu (po)rozumienia. Społeczny kontekst nabywania wiedzy pojęciowej
4.1. Interakcja jako kategoria rozwojowa
4.1.1. Pojęcie interakcji - próba wyjaśnienia
4.1.2. Wsparcie czy wyzwanie? O fenomenie wspólnego działania dorosłego i dziecka
4.1.3. Dwupodmiotowość w sytuacjach edukacyjnych
4.2. Od porozumienia do kształcenia
4.2.1. Porozumiewanie się i komunikacja interpersonalna - wyjaśnienie pojęć
4.2.2. Style komunikacji interpersonalnej
4.2.3. Dialog i "dialog" w szkole

Rozdział 5. Założenia badawcze
5.1. Etnografia i fenomenologia - uwagi o wyborze jakościowego paradygmatu
badań
5.2. Ce! i problematyka badań
5.3. Techniki gromadzenia danych
5.4. Kilka uwag o sposobie prezentacji wyników badań

Rozdział 6. Jakie są efekty uczenia się materiału pojęciowego
6.1. Co to znaczy opanować pojęcie? O rozumieniu pojęć węzłowych przez
uczniów
6.2. Pojęcia węzłowe i pojęcia wtórne w umysłach uczniów
6.3. Czy uczniowie odwzorowali strukturę nadaną pojęciom przez nauczyciela?
Pytanie o kontrolę poznawczą nad materiałem pojęciowym

Rozdział 7. Nauczyciela sposób myślenia o wiedzy pojęciowej
7.1. Zagadnienia wstępne
7.2. Jak nauczyciel porządkuje materiał pojęciowy?
7.3. Zamysł lekcji: co? w jaki sposób? kiedy?

Rozdział 8. Urzeczywistnianie zamierzeń - co działo się na lekcji? Pytanie
o praktykę szkolną
8.1. Sposób działania nauczyciela: przekaz czy konstruowanie podzielanego rozumienia materiału?
8.2. Razem czy obok siebie? Pytanie o treść interakcji nauczyciel - uczeń
w procesie dydaktycznym
8.3. Nauczyciel - "twórca" czy "współtwórca" wiedzy pojęciowej uczniów?
Dylematy związane z przejęciem odpowiedzialności za uczenie się
Zakończenie
Bibliografia
Indeks osób