NIGDY U SIEBIE. SOCJOLOGIA POWROTÓW DO GRUPY WŁASNEJ PO UPADKU ZSRR NA PRZYKŁADZIE REPATRIACJI SPOŁECZNOŚCI KAZACHSTAŃSKICH POLAKÓW OSIEDLAJĄCYCH SIĘ W ROSJI...

ISBN: 978-83-235-4768-6

1008 stron
format: B5
oprawa: twarda
Rok wydania: 2021

Książka stanowi opis lokalnej społeczności potomków Polaków przymusowo przesiedlonych w 1936 roku z terenów Ukraińskiej SSR do północnego Kazachstanu. Polscy spiecpieresieleńcy po upadku ZSRR, w sytuacji braku efektywnych działań polskich elit politycznych, podjęli różnorodne próby repatriacji w ramach nie tylko polskiego, lecz głównie rosyjskiego i niemieckiego systemu powrotu. Wielomilionowa skala i szeroki zakres geograficzny samego procesu dają autorowi podstawy do twierdzenia o odrębności socjologii powrotu do grupy własnej na tle innych kierunków migracyjnych.

SPIS TREŚCI

Wstęp
1. Ograniczenia koncepcji kulturowej
2. Problem pozakulturowej identyfikacji narodowej
3. Problem badawczy
4. Repatriacja i powrót do grupy własnej
5. Przymus i poczucie zagrożenia jako czynniki wyróżniające repatriację
6. Powrót do grupy własnej
7. Przegląd literatury przedmiotu
8. Układ pracy

1. Metodologia badań, dobór środowiska badanych i budowa narzędzia
1.1. Wstęp
1.2. Narzędzie badawcze - ustrukturalizowany wywiad pogłębiony
1.3. Zespół badawczy
1.4. Postawa badawcza
1.5. Przedmiot badań
1.6. Opracowanie wywiadów

2. Wprowadzenie teoretyczne. Typologia teorii tożsamości podmiotu
2.1. Wstęp
2.2. Typologia teorii tożsamości podmiotu w ujęciu socjologicznym
2.2.1. Model "zdrowia"
2.2.2. Model interakcyjny tożsamości
2.2.3. Model światopoglądowy
2.2.4. Model egologiczny
2.3. Tożsamość zbiorowa
2.3.1. Stereotyp
2.3.2. Tożsamość narodowa
2.3.3. Naród obywatelski (demos), naród etniczny (etnos) i naród kulturowy
2.3.4. Kulturowa koncepcja narodu Antoniny Kłoskowskiej
2.4. Pamięć społeczna
2.5. Tożsamość etniczna
2.5.1. Marginalizowana grupa etniczna
2.5.2. Instrumentalizacja etniczności
2.5.3. Etniczność separacyjna
2.5.4. Etniczność nierównościowa - kolonializm wewnętrzny
2.6. Tożsamość społeczna
2.6.1. Wstęp
2.6.2. Teoria tożsamości społecznej Henriego Tajfela
2.6.3. Teoria kategoryzacji Ja Johna Turnera
2.6.4. Teoria tożsamości osobistej i społecznej zespołu Marii Jarymowicz
2.6.5. Odrębność schematów Ja - My - Inni
2.6.6. Formy My
2.7. Dyskusja z kierunkami teoretycznymi stosowanymi w opisie repatriacji
2.7.1. Metoda biograficzna
2.7.1.1. Perspektywa subiektywnych doświadczeń jednostki
2.7.1.2. Trajektoria doświadczeń
2.7.1.3. Sekwencyjna trajektoria emigranta i reemigranta według
Gerharda Riemanna i Fritza Schtzego
2.7.1.4. Polskie badania trajektorii osób powracających z zesłania
2.7.1.5. Ograniczenia interpretacji repatriacji na podstawie metody
biograficznej
2.7.2. Tożsamość kulturowa
2.7.2.1. Wstęp
2.7.2.2. Koncepcja tożsamości kulturowej według Jerzego Nikitorowicza
2.7.2.3. Tożsamość kulturowa w badaniach pogranicza według Doroty
Jaworskiej
2.7.2.4. Ograniczenia w zastosowaniu koncepcji tożsamości kulturowej
do badań nad repatriacją
2.7.2.5. Koncepcja tożsamości kulturowej a powrót z Kazachstanu
2.7.3. Zraniona tożsamość - skutki stygmatyzacji
2.7.3.1. Stygmat społeczny w ujęciu Elżbiety Czykwin
2.7.3.2. Perspektywa naznaczanego
2.7.3.3. Ukrywanie stygmatu - konsekwencje dla spójności Ja
2.7.3.4. Mechanizm naznaczania a godność jednostki
2.7.3.5. Perspektywa naznaczanego - aktywna obrona na poziomie
interpersonalnym
2.7.3.6. Ograniczenia koncepcji stygmatyzacji w opisie próby powrotu
do grupy własnej
2.8. Procesualna teoria tożsamości (IPT) Glynis Breakwell
2.8.1. Wstęp
2.8.2. Strukturalne elementy tożsamości
2.8.2.1. Organizm biologiczny
2.8.2.2. Struktura tożsamości: wymiar treści i wymiar wartości
2.8.2.3. Ramy czasowe w procesie tożsamości
2.8.2.4. Procesy tożsamości a wiek biologiczny
2.8.3. Procesy i zasady tożsamości
2.8.3.1. Procesy tożsamości
2.8.3.2. Cztery zasady tożsamości
2.8.3.3. Pamięć społeczna
2.8.3.4. Tożsamość a kontekst społeczny
2.8.3.5. Procesy w kontekście społecznym
2.8.3.6. Związek kontekstu społecznego z procesem kreacji
tożsamości w perspektywie teorii reprezentacji społecznych (SRT)
2.8.3.7. Emigranci w jednolitym społeczeństwie przyjmującym
2.8.3.8. Reprezentacje społeczne a sfera wolności wyboru jednostki
2.8.3.9. Grupy alternatywne, tożsamość zbiorowa, identyfikacja
2.8.3.10. Ruchy jednostki w kontekście społecznym
2.8.3.11. Wpływ przemian społecznych na tożsamość
2.8.3.12. Dramatyczny wpływ zmiany społecznej na tożsamość
2.8.3.13. Rozpad ZSRR - dramatyczna zmiana społeczna
2.8.3.14. Związek tożsamości z działaniem
2.8.3.15. Metody badania w ujęciu IPT
2.8.4. IPT jako ogólna teoria procesów identyfikacyjnych
2.8.4.1. Wymuszona migracja a zagrożenie tożsamości
2.8.4.2. Migracja a renegocjacja i zmiana identyfikacji
2.8.5. Struktura zagrożeń tożsamości
2.8.5.1. Wymiar indywidualny doświadczenia zagrożenia
2.8.5.2. Wymiar społeczny doświadczenia zagrożenia
2.8.6. Strategie obrony na poziomie wewnątrzpsychicznym
2.8.6.1. Strategie zmiany kierunku oddziaływania lub ignorowania
(odrzucenia) konsekwencji zagrożenia
2.8.6.1.1. Zaprzeczenie
2.8.6.1.2. Błędna samoidentyfikacja etniczna
2.8.6.1.3. Jaźnie realne i nierealne
2.8.6.1.4. Fantazjowanie
2.8.6.1.5. Interpretacja i ponowne przypisanie
2.8.6.2. Strategie akceptacji i modyfikacji w obliczu zagrożenia
2.8.6.2.1. Antycypacyjna restrukturyzacja tożsamości
2.8.6.2.2. Zmiana kategoryzacji zagrażających elementów
2.8.6.2.3. Częściowa zmiana struktury tożsamości
2.8.6.2.4. Fundamentalna zmiana struktury tożsamości
2.8.6.2.5. Manipulacja hierarchią naczelnych zasad tożsamości
2.8.6.3. Strategie obrony tożsamości opierające się na mechanizmie ewaluacji
2.8.6.3.1. Ponowna ocena istniejącego wymiaru treści tożsamości
2.8.6.3.2. Ocena potencjalnej zawartości wymiaru treści tożsamości jednostki
2.8.6.3.3. Ograniczenia intrapersonalnych strategii obrony
2.8.7. Interpersonalne strategie obrony
2.8.7.1. Izolacja
2.8.7.2. Negatywizm
2.8.7.3. Strategia zmiany grupy - passing
2.8.7.4. Uległość - stosowanie się do wymuszonej przez otoczenie roli
2.8.8. Międzygrupowe strategie obrony
2.8.8.1. Członkostwo w wielu grupach społecznych jako strategia obrony
2.8.8.2. Grupa wsparcia
2.8.9. Niepowodzenie strategii obrony i granice obrony
2.9. Diaspora
2.9.1. Wstęp
2.9.2. Przemiany koncepcji diaspory
2.9.3. Klasyczna koncepcja diaspory Williama Safrana: mit ojczyzny i powrotu
2.9.4. "Trójkątna relacja": diaspora a państwo macierzyste i społeczeństwo
przyjmujące
2.9.5. Klasyczne założenia diaspory a propozycje postmodernistyczne
2.9.6. Nowe typy diaspory i dylemat prawdziwej ojczyzny
2.9.7. Jak długo może trwać diaspora?
2.9.8. Diaspora w procesie globalizacji
2.9.9. Diaspora po upadku światowego układu bipolarnego
2.9.10. Dynamiczna definicja diaspory
2.9.11. Diaspora jako kategoria w działaniu
2.10. Odrzuceni przez "swoich". Przykłady powrotu do grupy własnej (czescy
exulanci z Zelowa, późni przesiedleni z Mazur, koreańscy zainichi)
2.10.1. Wstęp
2.10.2. Etniczna tożsamość separacyjna społeczności czeskich exulantów
w Zelowie
2.10.2.1. Strategia zachowania tożsamości a język lokalny, język literacki
i język dominującej większości
2.10.2.2. Naznaczenie przez "swoich" i powrót
2.10.2.3. Idealizacja grupy i enklawy
2.10.2.4. Mity w etnicznej tożsamości separacyjnej
2.10.2.5. Rola religii w tożsamości separacyjnej w Zelowie
2.10.3. Mazurzy: "podwójna obcość" - "wyjazdy i powroty"
2.10.4. Repatriacja z Japonii społeczności przymusowych robotników koreańskich (zainichi)
2.10.4.1. Historia repatriacji
2.10.4.2. Odrzucenie i prześladowania zainichi po powrocie
2.10.4.3. Ukryty polityczny wymiar repatriacji

3. Wprowadzenie historyczne. Zarys uwarunkowań politycznych i społecznych wpływających na położenie społeczności polskich spiecpieresieleńców
w Kazachstanie od lat 30. XX w. do pierwszej dekady XXI w.
3.1. Wstęp
3.2. Układ rozdziału
3.3. Deportacje ludności polskiej do Kazachstanu w 1936 r. Rys historyczny
3.3.1. Korienizacja i leninowska polityka narodowościowa
3.3.2. Polskie ośrodki autonomiczne w ZSRR
3.3.2.1. Marchlewszczyzna - polski rejon autonomiczny na Ukrainie
3.3.2.2. Polskie autonomiczne jednostki narodowościowe na Ukrainie
i Białorusi a polityka kierownictwa partii bolszewickiej w Moskwie
3.3.2.3. Repolonizacja czy sowietyzacja?
3.3.3. Represje lat 30. XX w. w ZSRR - polska specyfika
3.3.3.1. Wstęp
3.3.3.2. Polacy na Ukrainie wobec likwidacji Kościoła rzymskokatolickiego
3.3.3.3. Ludność polska a kolektywizacja wsi i tzw. zsyłka kułacka
3.3.3.4. Działania władz komunistycznych w pasie przygranicznym
w okresie kolektywizacji
3.3.3.5. Opór ludności polskiej wobec kolektywizacji
3.3.3.6. Wielki Głód w latach 1932-1933 a mniejszość polska na Ukrainie
3.3.3.7. Wsparcie ze strony Niemiec (tzw. pomoc hitlerowska)
3.3.4. Likwidacja polskich form autonomii w Ukraińskiej SRR
3.3.4.1. Represjonowanie polskich działaczy komunistycznych i likwidacja tzw. Marchlewszczyzny
3.3.4.2. Likwidacja polskiego szkolnictwa, prasy i instytucji kulturalnych na radzieckiej Ukrainie
3.3.5. Deportacje ludności polskiej z radzieckiej Ukrainy 1930-1939
3.3.5.1. Polacy w czasie tzw. zsyłki kułackiej na Ukrainie w latach
1930-1933
3.3.5.2. Przesiedlenia Polaków do wschodnich obwodów Ukrainy
w latach 1935-1936
3.3.5.3. Przesiedlenia ludności polskiej i niemieckiej z Ukrainy do
Kazachstanu w 1936 r. Przygotowania i wiosenna fala wywózek
3.3.5.4. Przesiedlenia ludności polskiej i niemieckiej z Ukrainy do
Kazachstanu w 1936 r. Jesienna fala wywózek
3.3.5.5. Liczebność deportowanych w 1936 r. z Ukrainy do Kazachstanu
3.3.6. Zapomniane ludobójstwo - operacja polska 1937-1938
3.3.6.1. Preludium - sprawa POW na Ukrainie w latach 1933-1935
3.3.6.2. Rozkaz 00485
3.3.6.3. Ludobójstwo na radzieckiej Ukrainie
3.3.6.4. Dyrektywy i uzasadnienie rozkazu 00485
3.3.6.5. Realizacja rozkazu 00485 na Ukrainie, Białorusi, w Kazachstanie
oraz w innych regionach ZSRR
3.3.7. Rozkaz 00486 - rozprawa z rodzinami represjonowanych
3.3.7.1. Obozy koncentracyjne dla żon zdrajców ojczyzny
3.3.7.2. Dziecięce obozy koncentracyjne
3.3.7.3. Problemy w wykonaniu rozkazu 00486
3.3.8. Pierwszy etap ludobójstwa Polaków do października 1937 r.
3.3.8.1. Drugi etap ludobójstwa Polaków: listopad 1937-styczeń 1938
3.3.8.2. Porządek albumowy i zablokowanie operacji polskiej
3.3.8.3. Zakończenie operacji polskiej oraz innych operacji narodowościowych
3.3.8.4. Losy katów
3.3.9. Rozkaz 00447 - operacja kułacka
3.3.10. Operacja polska na tle innych operacji narodowościowych
3.3.11. Skala ludobójstwa ludności polskiej na radzieckiej Ukrainie
3.3.12. Deportacja Niemców
3.3.12.1. Niemcy w Rosji
3.3.12.2. Polsko-niemiecki "element nacjonalistyczny" na Wołyniu. Tło
deportacji 1936 r.
3.3.12.3. Dalsze represje antyniemieckie
3.3.12.4. Armia pracy (trudarmia)
3.3.12.5. Zwolnienie Niemców ze składu kontyngentów, z miejsc zesłania i osiedlenia
3.3.13. Administracyjny system przesiedleń w ZSRR
3.3.13.1. Aparat represji
3.3.13.2. Masowe deportacje
3.3.13.3. Struktura organizacyjna masowych deportacji
3.3.13.4. Kategorie specjalnych przesiedlonych
3.3.13.5. Kazachstan jako miejsce deportacji. Skutki wywołanego sztucznie głodu
3.3.13.6. Tryb deportacji - specjalne transporty
3.3.13.7. Deportacje w trakcie oczyszczania rejonów przygranicznych
3.3.13.8. Deportacja Polaków i Niemców z Wołynia w 1936 r. w trakcie
oczyszczania rejonów przygranicznych
3.3.14. Deportacje ludności polskiej do Kazachstanu z terenów okupowanej
RP w latach 1940-1941 i jej repatriacja
3.3.15. Kazachstan - od radzieckiej republiki do niepodległego państwa
3.3.15.1. Celina - program zagospodarowania nieużytków rolnych
3.3.15.2. Narastające antagonizmy narodowościowe w Kazachstanie.
Upadek ZSRR i narodziny niepodległego Kazachstanu
3.3.16. Niemcy w Kazachstanie w okresie od powojennej normalizacji stosunków między RFN a ZSRR do czasów współczesnych
3.3.16.1. Normalizacja stosunków ZSRR i RFN
3.3.16.2. Niemieckie próby autonomii w Kazachstanie
3.3.16.3. Repatriacja Niemców
3.3.17. Polacy w Kazachstanie
3.3.17.1. Status polskich spiecpieresieleńców 1936-1954
3.3.17.2. Paszportyzacja
3.3.17.3. Poziom wykształcenia i sytuacja edukacyjna mniejszości
polskiej
3.3.17.4. Poziom rusyfikacji a znajomość własnej kultury i własnego języka
3.3.17.5. Rola Kościoła rzymskokatolickiego w życiu potomków polskich
spiecpieresieleńców
3.3.18. Etnokracja - rządy elit etnicznych w Kazachstanie po upadku ZSRR
3.3.18.1. Etnokracja w Azji Centralnej i w Kazachstanie
3.3.18.2. Etnopolityka a polityka językowa Kazachstanu
3.3.18.3. Trybalizm. Specyfika etnokracji w Kazachstanie i w Azji
Centralnej po upadku ZSRR
3.3.18.4. Kategorie trybalizmu kazachskiego
3.3.18.5. Żuzy
3.3.18.6. Sieć patronacko-kliencka, tzw. klany i superelita
3.3.18.7. Akimat. Terenowa forma sprawowania władzy w Kazachstanie
3.3.18.8. Prywatyzacja
3.3.18.9. Korupcja
3.3.18.10. Etnopolityczny sukces władzy
3.3.18.11. Przemiany demograficzne w Kazachstanie
3.3.19. Rosjanie w Kazachstanie. Strategie grupowe mniejszości rosyjskiej po
upadku ZSRR
3.3.19.1. Miejsce i rola ludności rosyjskiej w Kazachstanie i Azji
Centralnej w okresie ZSRR
3.3.19.2. Rola mniejszości rosyjskiej w Kazachstanie dla strategii innych
grup po rozpadzie ZSRR
3.3.19.3. Próby zjednoczenia organizacji mniejszości rosyjskiej w Kazachstanie
3.3.19.4. Postulaty bietnicznej drogi rozwoju Kazachstanu i kontrdziałania elit kazachskich
3.3.19.5. Zmiana strategii mniejszości rosyjskiej - polityka powrotu
3.4. Polska polityka powrotu
3.4.1. Przesiedlenia ludności polskiej z ZSRR w latach 1921-1923, 1944-1948
i 1955-1959. Próba opisu współczesnej polskiej polityki powrotu
3.4.1.1. Repatriacja czy przesiedlenia?
3.4.1.2. Traktat ryski (1921)
3.4.1.3. Londyński PUR
3.4.1.4. Ziemie Postulowane - plany przesiedleń Biura Ziem Zachodnich
(Nowych) 1940-1944
3.4.2. Akcje pomocy i ratowania polskich dzieci na terenach ZSRR
3.4.2.1. Polski Komitet Ratunkowy Dzieci Dalekiego Wschodu 1919-1929
3.4.2.2. Junacy i ochotniczki
3.4.2.3. Komitet ds. Dzieci Polskich - działania ZPP
3.4.3. Polityka powrotów 1944-1948
3.4.3.1. Armia Berlinga i rosyjskie dekrety
3.4.3.2. Przebieg i liczebność przesiedleń w latach 1944-1947 (Litwa,
Białoruś, Ukraina)
3.4.3.3. Wschodnia Białoruś i Ukraina
3.4.3.4. Powroty z oddalonych punktów ZSRR 1945-1949
3.4.3.5. Ogólne wnioski - pierwsza fala przesiedleń 1944-1948
3.4.4. Druga fala przesiedleń 1955-1959
3.4.5. Próba podsumowania dwu powojennych fal przesiedleń

4. Kazachstan. Procesy przemiany tożsamości potomków spiecpieresieleńców
pozostających w Jasnej Polanie i okolicznych miejscowościach
4.1. Wstęp
4.2. Identyfikacja narodowa potomków polskich spiecpieresieleńców
w Jasnej Polanie i okolicznych miejscowościach
4.2.1. Identyfikacja najmłodszego pokolenia
4.2.2. Identyfikacja młodzieży po szkole średniej i w okresie studiów
4.2.3. Identyfikacja średniego pokolenia
4.2.4. Średnie pokolenia wychowane w okresie ZSRR - integralna identyfikacja
polska i identyfikacja paszportowa
4.2.5. Identyfikacja najstarszego pokolenia
4.2.6. Strategia przejścia do grupy dominującej
4.3. Kazachizacja
4.3.1. Proces wprowadzania języka kazachskiego jako głównego medium kontaktów
4.3.2. Kazachizacja w sferze życia politycznego w odbiorze potomków osób
przesiedlonych
4.3.3. Oralmani i osadnictwo z południa Kazachstanu
4.3.4. Nieuchronność procesu kazachizacji i poczucie zagrożenia
4.3.5. Strategie obronne podejmowane w obliczu procesu kazachizacji
4.3.6. Dopóki są Nursułtan Nazarbajew i Anatol Rafalski
4.4. Wieś na walizkach. Wyjazdy i powroty
4.4.1. Wstęp
4.4.2. Kiedy zaczęły się wyjazdy i powroty?
4.4.3. Trudności z wyjazdem do Polski
4.4.4. Kierunek wyjazdów - Rosja i Niemcy
4.4.5. Co się stało z naszą klasą?
4.4.6. Kolonie w Polsce a decyzja o wyjeździe (młode pokolenie)
4.4.7. Młode pokolenie - strategia wyjazdu
4.4.8. Samoograniczenie w podejmowaniu strategii (wyjazdy średniego pokolenia)
4.4.9. Najstarsze pokolenie - skazani na pozostanie
4.4.10. Rozproszone rodziny
4.4.11. Rodzinna sieć migracyjna - strategia "na studenta"
4.5. Rola religii w tożsamości mieszkańców Jasnej Polany
4.5.1. Wstęp
4.5.2. Rola religii i postaw księży w opinii mieszkańców Jasnej Polany
4.5.2.1. Młodsze pokolenie
4.5.2.2. Średnie pokolenie
4.5.2.3. Starsze pokolenie
4.5.3. Rola religii w tożsamości izolowanej społeczności Jasnej Polany
4.5.4. Parafia etniczna jako grupowa strategia obronna - grupa wsparcia
4.5.5. Wprowadzanie języka rosyjskiego do liturgii a dekonstrukcja tożsamości
wiernych
4.5.6. Rola kapłana w parafii mniejszości etnicznej
4.6. Suplement. Strażnik pamięci Jasnej Polany - Kazimierz Polański
4.6.1. Autorska wersja pamięci zbiorowej
4.6.2. Polska i niemiecka wersja pamięci Jasnej Polany
4.6.3. Separacyjna tożsamość zbiorowa wsi osadników
4.7. Podsumowanie rozdziału

5. Oziersk - tak blisko i tak daleko. Grupowe i indywidualne strategie obronne
społeczności polskich przesiedleńców osiadłych w obwodzie kaliningradzkim
(Rosja)
5.1. Wstęp
5.2. Zarys struktury rozdziału
5.3. Przyczyny przyjazdu do Ozierska
5.3.1. Przyczyny wyjazdu do Ozierska - średnie pokolenie
5.3.2. Retrospektywne porównanie przyczyn wyjazdu
5.3.3. Motywacja przyjazdu - "dla dobra dzieci"
5.3.4. Ulica wdów. Przyczyny przyjazdu do Ozierska - starsze pokolenie
5.3.5. Cel strategii wyjazdu z Kazachstanu do Ozierska - średnie pokolenie
5.3.6. Podsumowanie
5.4. Sieć emigracyjna - "przez Oziersk do Polski"
5.5. Naznaczenie ze strony mieszkańców Ozierska
5.5.1. Młode pokolenie - naznaczenie ze strony otoczenia
5.5.2. Średnie pokolenie - naznaczenie
5.5.3. Starsze pokolenie - naznaczenie
5.6. Strategia grupy wsparcia - Wspólnota Kultury Polskiej im. Jana Kochanowskiego
5.6.1. Grupa wsparcia w początkowym okresie działalności
5.6.2. Wypalanie się strategii grupy wsparcia
5.6.3. Wybór nowych indywidualnych strategii obronnych
5.6.4. Strategia przejścia do dominującej grupy rosyjskiej. Zmiana identyfikacji
5.7. Rola religii w lokalnej wspólnocie potomków spiecpieresieleńców
w Oziersku
5.7.1. Wstęp
5.7.2. Naznaczenie ze strony otoczenia
5.7.3. Walka o kościół
5.7.4. Rola księdza w grupie potomków polskich spiecpieresieleńców
5.7.5. Kościół lokalny w czasie próby
5.7.6. Wpływ poziomu makropolitycznego. Decyzje hierarchii kościelnej w Polsce
i Watykanie o depolonizacji liturgii na terenach byłego ZSRR
5.8. Podsumowanie rozdziału

6. Przemiany tożsamości osób powracających z Kazachstanu do Niemiec
6.1. Wstęp
6.2. Zarys struktury rozdziału
6.3. Problemy późnych przesiedleńców przybywających z terenów byłego ZSRR
w opracowaniach niemieckich badaczy
6.3.1. Stereotyp "Ruskiego"
6.3.2. Niezgodność między identyfikacją narodową a "przynależnością kulturową"
6.3.3. Model rodziny późnych przesiedlonych - autorytarny wzór czy strategia
obronna?
6.3.4. Postawy późnych przesiedlonych na tle społeczeństwa niemieckiego
6.3.5. Rola religii w społeczności późnych przesiedlonych
6.3.6. Pogłębiająca się izolacja
6.3.7. Zmieniający się skład narodowościowy kolejnych fal powracających
przesiedleńców
6.3.8. Problemy adaptacyjne późnych przesiedlonych
6.3.9. Grupowe strategie obrony zagrożonej tożsamości podejmowane przez
późnych przesiedlonych z terenów byłego ZSRR
6.3.9.1. "Fenomen nawrócenia na niemieckość"
6.3.9.2. "Ruscy Niemcy" i "prawdziwi Niemcy"
6.3.9.3. Próby budowy partii
6.3.9.4. Powroty z Niemiec do Federacji Rosyjskiej i Kazachstanu
6.3.10. Piąta kolumna
6.3.11. "Prawdziwi Niemcy", "ruscy Niemcy" czy "faszyści"?
6.3.12. Polscy potomkowie spiecpieresieleńców w grupie "ruskich Niemców"
6.3.13. Strategie obronne późnych przesiedlonych w ujęciu niemieckich badaczy
6.3.14. Podsumowanie podrozdziału
6.4. Analiza przeprowadzonych wywiadów
6.4.1. Decyzje o wyjeździe
6.4.2. Nieudane próby repatriacji do Polski
6.4.3. Problem odrzucenia powracających przez grupę własną (My)
6.4.4. Redefinicja i zmiana identyfikacji wśród późnych przesiedlonych
6.4.5. Rosjanie i "Ruscy" w perspektywie nowej etnopolityki Federacji
Rosyjskiej
6.4.6. Rosjanie i "Ruscy" - politonim czy etnonim. Perspektywa etnolingwistyczna
6.4.7. Mobilność identyfikacji w perspektywie wieku respondentów
6.4.8. Grupowa sieć wsparcia - "ruski świat"
6.4.9. Strategia izolacji
6.4.10. Odrzucenie identyfikacji narodowej jako strategia obronna. Kosmopolityzm, internacjonalizm, a może postmodernistyczna dekonstrukcja?
6.4.11. Powrót do rodzinnej wsi jako odpowiedź na nieudaną strategię
wyjazdu
6.4.12. Młode pokolenie w sytuacji odrzucenia. Kryzys tożsamości
6.4.13. Rola religii w życiu późnych przesiedlonych z ZSRR
6.4.14. Systemy repatriacyjne a rozbicie rodziny
6.4.15. Tęsknota za najbliższymi
6.4.16. Tafel - wykluczeni wśród późnych przesiedlonych
6.5. Podsumowanie rozdziału

7. Polska. Nigdy u siebie - próba powrotu do grupy własnej
7.1. Wstęp
7.2. Zarys struktury rozdziału
7.3. Wyjazdy - przyczyny, motywacje
7.3.1. Przyczyny i motywacje wyjazdów w średnim pokoleniu
7.3.2. Kazachizacja
7.3.3. Piękno przyrody Polski
7.3.4. Motywacja repatriacyjna starszego pokolenia
7.3.5. Podsumowanie
7.4. Odrzucenie i naznaczenie ze strony grupy własnej
7.4.1. Wstęp
7.4.2. Stereotyp "Ruskiego"
7.4.3. Kryzys tożsamości i załamanie nerwowe w sytuacji odrzucenia (dzieci
i młodzież)
7.4.4. Podsumowanie
7.5. Negatywizm
7.6. Izolacja
7.7. Powroty
7.8. Redefinicja przynależności grupowej jako strategia obronna
7.9. Idealizacja obrazu Polski i grupy własnej jako motywacja do repatriacji
7.10. Różne typy identyfikacji a poziom odczuwanego zagrożenia
7.11. Typ identyfikacji a poziom odczuwanego zagrożenia podstawowych zasad
tożsamości. Próba badawczej weryfikacji
7.11.1. Wstęp
7.11.2. Problem "bycia Niemcem" wśród późnych przesiedlonych w badaniach
Ingeborg Helling
7.11.3. Konceptualizacja warunków weryfikacji hipotezy
7.11.4. Założenia badawcze weryfikacji hipotezy o związku typu identyfikacji
z poziomem poczucia zagrożenia
7.11.5. Zasadniczy czynnik różnicujący grupy badawcze
7.11.6. Kwestionariusz i wywiady
7.11.7. Wyniki badań przeprowadzonych wśród studentów z Wileńszczyzny
7.11.8. Przykład studentów polonijnych z Brześcia nad Bugiem
7.11.9. Podsumowanie
7.12. Specyfika regionalna kategoryzacji repatriantów ze strony społeczeństwa polskiego. Przykład Śląska i Białegostoku
7.13. Rola działań polskich elit politycznych na poziomie makropolitycznym w procesie repatriacji i próby grupowych strategii obrony wśród potomków polskich spiecpieresieleńców
7.13.1. Wstęp
7.13.2. Organizacja Związku Polaków Kazachstanu. Próby wpływu potomków
przesiedlonych na przyśpieszenie działań repatriacyjnych (1989-1996)
7.13.3. Konsolidacja działań mniejszości polskiej w Kazachstanie na rzecz
powrotu
7.13.4. Piąta kolumna. Obawy elit politycznych w Polsce
7.13.5. Logika ograniczenia repatriacji przez polskie elity polityczne
7.13.6. Ustawa o repatriacji z 2000 r.
7.13.7. Próba grupowej strategii na rzecz powrotu - powołanie Związku
Repatriantów w Polsce
7.13.8. Prace nad projektami ustaw repatriacyjnych w senacie i sejmie
w 1999 r.
7.13.9. Wpływ poziomu dofinansowania ze strony państwa i zasad przydzielania pomocy na skalę przesiedleń
7.13.10. Ocena podstawowych rozwiązań ustawy z 2000 r.
7.13.11. Pełnomocnik ds. repatriacji w rozwiązaniach przyjętych w 2000 r.
7.13.12. Próby zmiany zasad Ustawy o repatriacji i rozszerzenia procesu repatriacyjnego w latach 2000-2010
7.13.13. Społeczny projekt ustawy repatriacyjnej 2010-2015
7.13.14. Próby wprowadzenia ustawy o stwierdzeniu pochodzenia polskiego
7.13.15. Kryzys migracyjny 2015 r. i przedwyborcze ożywienie
7.13.16. Decyzje związane z procesem repatriacji na poziomie makropolitycznym (2015-2019)
7.13.17. Problemy i postulaty podnoszone w trakcie konsultacji społecznych
nowego projektu ustawy
7.13.18. Kolejna nowelizacja ustawy z 2000 r.
7.13.19. Repatriacja - wieloletnia, ograniczona liczebnie, indywidualna, zdecentralizowana
7.13.20. Rola państwa jako "pośrednika" w procesie repatriacji
7.13.21. Indywidualny charakter repatriacji
7.13.22. Ograniczona sprawność systemu repatriacji
7.14. Podsumowanie

8. Potomkowie polskich spiecpieresieleńców jako grupa zagrożona
8.1. Specyfika skutków pourazowych zaburzeń stresowych (PTSD) oraz ich wpływ
na narrację
8.2. Przesiedleni do Kazachstanu - grupa traumatyczna

Zakończenie
1. Czynniki warunkujące proces repatriacji lokalnej społeczności potomków polskich spiecpieresieleńców w Jasnej Polanie
2. Socjologia powrotu do grupy własnej - propozycja nowego kierunku badań
3. Procesualna teoria tożsamości (IPT) jako teoretyczna podstawa socjologii powrotu

Ilustracje

Bibliografia

Indeks osób

Indeks nazw geograficznych