DYSFUNKCYJNOŚĆ PODATKU VAT W TRANSAKCJACH WEWNĘTRZWSPÓLNOTOWYCH

ISBN: 978-83-62805-29-7

256 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2014

Podatek od wartości dodanej (VAT) funkcjonuje w Unii Europejskiej od ponad pół wieku, w tym od 20 lat jako wspólny zsynchronizowany podatek pośredni, i stanowi znaczące źródło dochodów krajowych budżetów państw członkowskich, a zarazem budżetu Unii. System opiera się na prawodawstwie europejskim, a zakres jego stosowania poprzez implementację odnoszony jest do prawa krajowego. Ustanowienie z dniem 1 stycznia 1993 r. wspólnego rynku i zniesienie granic celnych pomiędzy państwami członkowskimi spowodowało, iż mechanizm opodatkowania dostaw towarów dokonywanych między przedsiębiorcami, oparty na zasadzie zwolnienia z opodatkowania eksportu towarów i opodatkowaniu importu towarów na granicach państw członkowskich, uległ diametralnej zmianie. We wspólnym systemie podatku VAT w transakcjach transgranicznych rozpoczęły byt prawny pojęcia wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (jako importu) i wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (jako eksportu). Za podstawową regułę opodatkowania dostaw towarów w obrębie Wspólnoty przyjęto zasadę przeznaczenia (ang. destination principle), która zakłada, że opodatkowanie podatkiem VAT następuje w miejscu ostatecznej konsumpcji towaru będącego przedmiotem transakcji, według stawki podatku obowiązującej w kraju nabycia towaru. Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów jest natomiast zwolniona z opodatkowania. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że niektóre państwa poza Unią powszechnie stosują konstrukcję podatku VAT opartą na zasadzie przeznaczenia, lecz pomiędzy państwem pochodzenia i przeznaczenia towaru istnieje granica celna, pozwalająca na efektywną kontrolę przepływu towarów. W ramach Wspólnoty dokonano natomiast wyboru konstrukcji administracyjnej niespotykanej w skali światowej. Zniesiono granice celne pomiędzy państwami członkowskimi, pozostawiając jednocześnie system opodatkowania handlu transgranicznego na zasadzie przeznaczenia. W efekcie prawidłowość rozliczenia transakcji wewnątrzwspólnotowych uzależniona jest w znacznej mierze od interpretacji prawnopodatkowego stanu faktycznego, dokonywanej przez samych podatników. Przemieszczanie towarów między państwami członkowskimi nie jest już administracyjnie identyfikowane i nadzorowane w ramach procedur celnych. Konstrukcja oparta jest na sumienności podatników i rzetelnej współpracy administracji podatkowych poszczególnych krajów w ramach podejmowanych tzw. kontroli symultanicznych przeprowadzanych jednocześnie w dwóch (lub więcej) państwach UE. Jednak z perspektywy 20-letniego okresu funkcjonowania w Europie podatku od wartości dodanej należy stwierdzić, że przedmiotowe założenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Wyraźnie widać dysfunkcyjność obecnego systemu VAT w zakresie opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych, skutkującą coraz większą skalą oszustw podatkowych bazujących na wykorzystywaniu luk w przyjętym stanie prawnym. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wydał opinię opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej C100/1505, w którym podkreślił, że oszustwa związane z transakcjami wewnątrzwspólnotowymi w podatku od wartości dodanej VAT wyrządzają szkody szacowane między 2 i 2,5% PKB wspólnotowego, co stanowi niebagatelną kwotę od 200 do 250 mld euro rocznie.

SPIS TREŚCI

WYKAZ SKRÓTÓW

WSTĘP

ROZDZIAŁ 1PODATEK OD WARTOŚCI DODANEJ W UNII EUROPEJSKIEJ1.1. Teoretyczne aspekty funkcjonowania podatku VAT i jego umocowaniew europejskim systemie podatkowym1.2. Terytorialny zasięg funkcjonowania podatku VAT w UE1.3. VAT jako znaczące źródło dochodów budżetu UE1.4. Polityka podatkowa UE1.5. Podatek od wartości dodanej w Unii Europejskiej1.6. Formalno-prawne aspekty funkcjonowania obecnego systemu VAT1.7. Zasady opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych w ramachsystemu przejściowego1.7.1. Podatek VAT jako filar rozliczeń fiskalnych poszczególnych państwczłonkowskich1.7.2. Wspólnotowe źródła prawa w zakresie podatku od wartości dodanej1.7.3. Aspekt ekonomiczny wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów i jego wpływna określenie momentu powstania obowiązku podatkowego oraz podstawyopodatkowania VAT1.7.4. Sposób i forma opodatkowania wewnątrzwspólnotowej dostawyi wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów1.7.5. Stawki podatkowe VAT w transakcjach unijnych i ich wpływ na poziomopodatkowania1.7.6. Obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze przy rozliczaniu transakcjiwewnątrzwspólnotowych1.8. PodsumowanieROZDZIAŁ 2ANALIZA DYSFUNKCYJNOŚCI EKONOMICZNEJ PODATKU VATW TRANSAKCJACH WEWNĄTRZWSPÓLNOTOWYCH2.1. Zasady rozliczania VAT w transakcjach wewnątrzwspólnotowych a możliwośćwystąpienia czynników powodujących zachwianie równowagi systemowej2.1.1. Mechanizm powstawania przestępstwa podatkowego w transakcjachwewnątrzwspólnotowych i jego wpływ na system VAT2.1.2. Nadużycia fiskalne - charakterystyka przypadku2.2. Procesy i działania podejmowane przez państwa członkowskie oraz UE w celuzwalczania oszustw podatkowych w transakcjach wewnątrzwspólnotowych2.3. Poziom strat fiskalnych powstałych na skutek nierzetelnego rozliczania VAT i ich wpływ na budżety państw członkowskich i UE2.4. Koszty poboru podatku VAT i jego administrowania jako determinantadysfunkcyjności systemu VAT2.4.1. Wpływ stawek podatkowych VAT na ceny, popyt, konsumpcję i konkurencję2.4.2. Koszty obsługi systemu i ich wpływ na przedsiębiorczość2.4.3. Koszty administrowania podatkiem VAT i ich wpływ na budżet państwa2.4.4. System VAT jako mechanizm zakłócający warunki konkurencji na wspólnymrynku UE2.5. Kryminalne aspekty przestępczości podatkowej w transakcjach wewnątrzwspólnotowych2.6. Zasady odwrotnego obciążenia (reverse charg?) w VAT2.7. Założenia docelowego systemu podatku VAT i przyczyny braku jegoimplementacji2.8. Opinie ekonomistów, polityków i przedsiębiorców na temat zasad rozliczania obecnie zaimplementowanego systemu VAT2.9. PodsumowanieROZDZIAŁ 3BADANIE ANKIETOWE SYSTEMU VAT WŚRÓD PRZEDSIĘBIORCÓW3.1. Charakterystyka ankiety i badanej zbiorowości3.2. Ustalenie poziomu transparentności i złożoności systemu VAT3.3. PodsumowanieROZDZIAŁ 4DZIAŁANIA UE W KIERUNKU UJEDNOLICENIA SYSTEMU VAT(PRZECIWDZIAŁANIE NADUŻYCIOM FISKALNYM)4.1. Planowane przedsięwzięcia UE w sprawie ujednolicenia systemu podatkuod wartości dodanej4.2. Charakterystyka działań na poziomie wspólnotowym i krajowym w celuosiągnięcia odpowiedniego poziomu harmonizacji systemu VAT4.3. Zasada miejsca przeznaczenia jako podstawa unijnego systemu podatku VAT4.4. Koncepcja prostego i wydajniejszego podatku VAT4.5. Weryfikacja struktury stawek podatkowych4.6. W stronę "solidniejszego oraz odpornego na nadużycia" systemu podatku VAT4.7. Program działań na rzecz podmiotowego rozszerzenia zakresu obowiązywaniapodatku VAT4.8. Proponowane zmiany zasad i procedur finansowania UE podatkiem VAT4.9. Administracja podatkowa jako składnik systemu podatku od wartości dodanej4.10. Dostosowanie systemu podatku VAT do działalności dużych i transnarodowych przedsiębiorstw4.11. PodsumowanieROZDZIAŁ 5PROPOZYCJA ZMIAN SYSTEMOWYCH W PODATKU POŚREDNIMW UNII EUROPEJSKIEJ5.1. Zmiany systemowe i ich korzystny wpływ na rozliczanie podatku pośredniego5.1.1. Miejsce dokonania transakcji sprzedaży jako miejsce powstania obowiązkupodatkowego (system pochodzenia)5.1.2. Zmiana zasad finansowania UE5.1.3. Podatek od sprzedaży zamiast VAT5.2. Możliwości implementacji w UE proponowanych zmian systemowych5.3. PodsumowanieZAKOŃCZENIEBIBLIOGRAFIASPIS RYSUNKÓWSPIS TABELSPIS WYKRESÓWSTRESZCZENIEABSTRACTZAŁĄCZNIK