DEMOKRACJA JAKO SZTUKA WALKI

ISBN: 978-83-66402-72-0

446 stron
format: A5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2022

Michel Wieviorka jest w Polsce dobrze znany jako jeden z bardziej rozpoznawalnych współczesnych francuskich intelektualistów. Od ponad 40 lat jego postać i jego refleksje są w Polsce stale obecne. Dał się poznać jako członek francusko-polskiej ekipy socjologów, która w 1981 roku przeprowadziła badania nad ruchem Solidarność. W ich wyniku powstała książka, przetłumaczona i wydana w wielu krajach, która przyczyniła się do upowszechnienia się międzynarodowej legendy Solidarności jako pokojowego, wolnościowego i demokratycznego ruchu społecznego.

Michel Wieviorka jest jednak przede wszystkim uznanym na świecie socjologiem. Był prezesem Międzynarodowego Stowarzyszenia Socjologicznego, zasiadał w Europejskiej Radzie ds. Badań Naukowych, kierował Centrum Badań i Interwencji Socjologicznej w ramach paryskiej uczelni Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, której był profesorem. Przez ostatnie lata kierował paryską Fundacją Dom Nauk Humanistycznych. Mówi o sobie "Jestem socjologiem zła lub nieszczęścia, rasizmu, antysemityzmu, przemocy, terroryzmu. Gdybym miał więc zdefiniować najsilniejsze aspekty mojej pracy, to byłaby to refleksja nad złem jako przeciwieństwem dobra, gdyż jestem oczywiście po stronie dobra".

Książka Demokracja jako sztuka walki opisuje i analizuje "gorące zjawiska społeczne", które wywołują silne emocje. Przyświeca jej prosta myśl: w czasach kryzysu późnej nowoczesności, kiedy coraz większą rolę odgrywają przemoc i wszelkiego rodzaju populizmy i nacjonalizmy, głównym powołaniem nauk humanistycznych i społecznych powinna być obrona demokracji. Książka przedstawia historyczną i metodologiczną syntezę dotychczasowych zmagań nauk humanistycznych i społecznych z wyzwaniami, jakie stawiają rozwój demokracji oraz rosnące wpływy jej wrogów i przeciwników. Pragnąc obronić świat demokracji, potrzeba nam odważnej socjologii porównawczej, zdolnej uchwycić wielką złożoność współczesnego świata.

SPIS TREŚCI

Wstęp

Wprowadzenie
Różnorodny wszechświat
Wytwór społeczeństwa Użyteczność nauk humanistycznych i społecznych
Czy jest badanie istotne?
Intelektualiści naszych czasów
Instrukcja obsługi i podziękowania

Część pierwsza
Przeprosiny za nauki humanistyczne i społeczne

Rozdział 1.
Apogeum nauk humanistycznych i społecznych
Sezon pierwszy
Po wojnie Apogeum i upadek
Marksizm w naukach społecznych
Obszary kulturowe wobec zagrożenia powszechnego relatywizmu
Brak przełomu
Marks odtąd nie do odnalezienia?
Czy znów zakwitnie utopia?

Rozdział 2.
Apogeum nayk humanistycznych i społecznych. Drugi sezon?
W dołku
Wyzwania cyfrowe Umiędzynarodowienie, globalizacja, europeizacja i "śródziemnizacja" nauk humanistycznych i społecznych

Rozdział 3.
Powrót Podmiotu
Od Podmiotu romantycznego do anty-Podmiotu
Przykład: ciemna strona Solidarności
Rozkwit anty-ruchów
Nowe pytania
Wymyślić procesy
Hiper-upodmiotowianie

Rozdział 4.
Krytyka Intersekcjonalności. Od koncepcji do zaangażowania
Koncepcja
Odnogi naturalizujące i relatywistyczne
Użyteczność koncepcji
Przejście do polityki i jej krytyki
Debata francuska

Rozdział 5.
Marginesy w sercu życia kolektywu?
Punkt wyjścia: szkoła chicagowska
Odchylenia i normy
Od marginesu do ruchu społecznego lub politycznego
Od marginesu do praw człowieka
Od marginesu do zmiany kulturowej

Druga część
Próba sił antydemokratycznych

Rozdział 6.
Przemiany rasizmu i antysemityzmu
Nowe ścieżki Dobra kondycja rasizmu najbardziej klasycznego
Powrót antysemityzmu
Cyfrowe okrucieństwa lub technologiczna grubość rasizmu instytucjonalnego
Mutacje tzw. rasizmu kulturowego
Niedawne mobilizacje w nauczaniu i badaniach
Kultura a "rasa"
Dwie logiki
Ambiwalencje współczesnego antyrasizmu
Antyrasistowskie działanie: dziedzina badań

Rozdział 7.
Metamorfozy przemocy
Perspektywa średniookresowa
Perspektywa długookresowa
Wnioski: a krótkookresowo?

Rozdział 8.
Mutujący terroryzm
Terroryzm "klasyczny"
Terroryzm "globalny"
Krytyka "radykałizacji"

Rozdział 9.
Kiedy przemoc wiąże się z legitymacją
Rewolucja i walki o wyzwolenie narodowe
Przemoc jako tabu
Powrót przemocy "z legitymacją"

Rozdział 10.
Wychodzenie z przemocy, zapobieganie jej. Pole dla nauk humanistycznych i społecznych
Złożone pytanie
Cztery poziomy
Pod jakim warunkiem możliwe jest wyjście z przemocy?
Nowa dziedzina, nowe podejście
Wnioski

Część trzecia
Obszary reinwencjf demokratycznej

Rozdział 11.
Czy demokracja potrzebuje nauk humanistycznych i społecznych?
Nauki humanistyczne i społeczne potrzebują demokracji
Powrót idei demokratycznej czy pojawienie się nowej idei?
Z Marcelem Cauchetem czy z Etiennem Balibarem?
Postęp indywidualizmu

Rozdział 12.
Pięć głównych wyzwań
Demokracja liberalna, bezrobocie i nierówności
Demokracja liberalna a mniejszości kulturowe i religijne
Granice reprezentacji politycznej
Dylematy suwerenności ludu
Rozdział władzy
W stronę odnowionej demokracji reprezentacyjnej?
Konflikt czy więź społeczna?

Rozdział 13.
Obrona i ożywianie demokracji
Ochrona dorobku
Reformować, zmieniać instytucje
Przywracać życie i sens reprezentacji politycznej
Ekspansja demokracji Demokracja badań i demokracja w badaniach nauk humanistycznych i społecznych

Rozdział 14,
Krytyka populizmy
Krótka historia populizmu klasycznego
Neopopulizm
Polityczna natura neopopulizmów
Zagrożenia

Rozdział 15.
Społeczne źródła fake newsów i teorii spiskowych
Instrumentalność kłamstwa
Postprawda
Medialna przestrzeń fake newsów
Wertykalność i horyzontalność; zaufanie i nieufność
I wreszcie teorie spiskowe
W obliczu kłamstwa i zbiorowej paranoi

Wnioski
Nowa koncepcja zaangażowania
Żegnaj, "metodologiczny nacjonalizmie"
Utrzymywanie napięcia między jednością a różnorodnością
Miejsce radykalizmów

Spis innych publikacji autora

Indeks nazwisk