WYBÓR PRAWA DLA ZOBOWIĄZAŃ UMOWNYCH NA GRUNCIE ROZPORZĄDZENIA RZYM I

ISBN: 978-83-8286-181-5

441 stron
format: A5
oprawa: twarda
Rok wydania: 2022

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 (Rzym I) należy do najważniejszych przykładów realizacji zasady swobody wyboru prawa w europejskim prawie kolizyjnym. Zawarcie w umowie klauzuli wyboru prawa eliminuje niepewność co do prawa właściwego i tym samym umożliwia standaryzację procedur prawnych.

Głównym celem książki jest przedstawienie granic swobody wyboru prawa dla zobowiązań umownych na gruncie rozporządzenia Rzym I, a także zestawienie i ocena ograniczających ją mechanizmów. Opracowanie w sposób przystępny wyjaśnia korzyści stosowania wyboru prawa dla zobowiązań umownych i przestrzega przed najczęściej popełnianymi błędami w zakresie formułowania klauzuli electio iuris. W publikacji przedstawiono nie tylko szeroki zbiór sytuacji faktycznych będących przedmiotem rozstrzygnięć organów orzeczniczych, lecz także przeanalizowano rozwiązania preferowane przez samych uczestników obrotu, w tym klauzule wyboru prawa.

Autorka, posiadając doświadczenie orzecznicze, proponuje teoretyczne uzasadnienia postulowanych rozwiązań oraz przywołuje liczne przykłady praktyczne dla zilustrowania swoich tez.

Monografia uwzględnia najnowsze orzecznictwo TSUE w odniesieniu do swobody wyboru prawa w umowach konsumenckich oraz indywidualnych umowach o pracę.

Książka jest przeznaczona dla przedstawicieli zawodów prawniczych - adwokatów, radców prawnych i sędziów, jak też dla obsługi prawnej przedsiębiorców zajmujących się handlem transgranicznym. Zainteresuje również pracowników naukowych specjalizujących się w prawie prywatnym międzynarodowym i prawie unijnym.

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów

Wstęp

Rozdział I
Autonomia woli w prawie prywatnym międzynarodowym
1. Wybór prawa jako przejaw kolizyjnej autonomii woli
2. Zalety wyboru prawa
2.1. Ujęcie doktrynalne
2.1.1. Stanowisko tradycyjne
2.1.2. Efektywność ekonomiczna
2.2. Wybór kolizyjny a motywacja stron w obrocie międzynarodowym
2.2.1. Uwagi ogólne
2.2.2. Badania empiryczne
2.2.3. Wybór prawa w praktyce obrotu gospodarczego
2.2.3.1. Dążenie do wyboru prawa rodzimego
2.2.3.2. Wybór prawa a pozycja negocjacyjna stron
2.2.3.3. Globalna ocena "jakości" danego systemu prawnego
2.2.4. Podsumowanie
3. Systematyka wyboru prawa
3.1. Rodzaje wyboru prawa
3.2. Wybór swobodny
3.3. Wybór ograniczony
4. Wybór prawa a wskazanie materialnoprawne

Rozdział II
Wybór prawa jako zasada w prawie Unii Europejskiej
1. Od konwencji rzymskiej do rozporządzenia Rzym I
2. Wybór prawa w unijnych rozporządzeniach kolizyjnych
3. Wybór prawa a cele Unii Europejskiej
3.1. Uwagi ogólne
3.2. Wybór prawa w procesie integracji europejskiej
3.3. Wybór prawa jako unijny aksjomat?
4. Wykładnia rozporządzenia i zagadnienia kwalifikacyjne
4.1. Uwagi ogólne
4.2. Wykładnia językowa
4.3. Wykładnia systemowa
4.4. Wykładnia celowościowo-funkcjonalna
4.5. Wykładnia historyczna
4.6. Kwalifikacja na gruncie rozporządzenia Rzym I
4.6.1. Pojęcie kwalifikacji a specyfika unijnego prawa kolizyjnego
4.6.2. Kwalifikacja autonomiczna na gruncie rozporządzenia Rzym I
5. Charakter norm rozporządzenia Rzym I
6. Prawo właściwe do oceny istnienia oraz ważności porozumienia w przedmiocie wyboru prawa
6.1. Statut umowy o wybór prawa
6.2. Istnienie i ważność umowy o wybór prawa
6.2.1. Uwagi ogólne
6.2.2. Ważność materialna umowy o wybór prawa (art. 10 ust. 1 rozporządzenia Rzym I)
6.2.3. Dojście do skutku umowy o wybór prawa
6.2.4. Konflikt formularzy
6.2.5. Problem odpowiedniego stosowania art. 10 ust. 2 rozporządzenia Rzym I
6.3. Forma wyboru prawa

Rozdział III
Przedmiot wyboru prawa w rozporządzeniu Rzym I
1. Uwagi ogólne
2. Wybór prawa określonego państwa
2.1. Uwagi ogólne
2.2. Prawo państwa o niejednolitym systemie prawnym
3. Wybór norm niebędących prawem określonego państwa
3.1. Normy niebędące prawem określonego państwa
3.2. Stanowisko prawa unijnego
3.3. Wybór norm niebędących prawem państwa jako wskazanie materialnoprawne
3.4. Zasadność dopuszczenia wyboru norm niebędących prawem pozytywnym
3.5. Praktyczna potrzeba dopuszczenia wyboru norm niepochodzących od prawodawcy
4. Możliwość wyboru przez strony unijnegoinstrumentu opcjonalnego
5. Wybór postanowień konwencji wiedeńskiej
5.1. Poddanie umowy przepisom konwencji wiedeńskiej jako materialnoprawne wskazanie regulacji prawnej
5.2. Zastosowanie konwencji wiedeńskiej w przypadku wyboru prawa określonego państwa
6. Prawo religijne jako prawo właściwe dla umowy

Rozdział IV
Sposób wyboru prawa właściwego
1. Wybór wyraźny a wybór dorozumiany
1.1. Wybór wyraźny
1.2. Wybór dorozumiany
1.2.1. Sformułowanie art. 3 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia Rzym I
1.2.2. Wybór jako wyraz rzeczywistej woli stron
1.2.3. Elementy wskazujące na dorozumiany wybór prawa
1.2.3.1. Przykładowy katalog okoliczności świadczących o dokonaniu wyboru prawa
1.2.3.2. Znaczenie klauzuli jurysdykcyjnej
1.2.4. Wybór dorozumiany - problemy praktyczne
2. Wybór uprzedni, następczy i zmiana statutu kontraktowego
2.1. Uwagi ogólne
2.2. Wybór prawa w toku postępowania sądowego
2.3. Skutek temporalny wyboru następczego
2.3.1. Domniemanie skutku ex tunc
2.3.2. Zmiana statutu a ważność formalna umowy
2.3.3. Prawa osób trzecich
2.4. Klauzule modyfikujące w czasie właściwość prawa wybranego
2.4.1. Wybór warunkowy i klauzule floating choice
2.4.2. Klauzule usztywniające (petryfikacja treści statutu kontraktowego)
3. Wybór częściowy i złożony
3.1. D‚pe‡age - pojęcie i geneza
3.2. Granice wyboru częściowego i złożonego
3.3. Wybór częściowy w praktyce
4. Podsumowanie

Rozdział V
Ograniczenia wyboru prawa w umowach konsumenckich i pracowniczych
1. Uwagi ogólne
2. Umowy konsumenckie
2.1. Pojęcie umów konsumenckich
2.2. Zakres podmiotowy regulacji
2.2.1. Pojęcie konsumenta
2.2.2. Konsument jako osoba fizyczna
2.2.3. Nieprofesjonalny cel zawarcia umowy
2.2.4. Przedsiębiorca jako kontrahent konsumenta
2.3. Zakres przedmiotowy regulacji
2.3.1. Uwagi ogólne
2.3.2. Przesłanki pozytywne
2.3.2.1. Uwagi ogólne
2.3.2.2. Nakierowanie działalności
2.3.2.3. Umowa zawarta w zakresie działalności przedsiębiorcy
2.3.2.4. Podsumowanie
2.3.3. Przesłanki negatywne
3. Indywidualne umowy o pracę
4. Mechanizm ochrony słabszej strony umowy w przypadku wyboru prawa
4.1. Uwagi ogólne
4.2. Zasada kolizyjnego uprzywilejowania strony słabszej a wybór prawa właściwego
4.3. Przepisy, których nie można wyłączyć w drodze umowy
4.4. Normy imperatywne a minimalny standard ochrony strony słabszej
4.5. Porównanie standardów ochrony
4.5.1. Uwagi ogólne
4.5.2. Proces porównania poziomów ochrony
4.5.3. Metody porównania poziomów ochrony
4.5.4. Stosowanie prawa korzystniejszego dla strony słabszej
5. Wybór prawa jako klauzula nienegocjowana indywidualnie
5.1. Uwagi ogólne
5.2. Dopuszczalność zawarcia klauzuli wyboru prawa we wzorcu umownym
5.3. Wymóg rzeczywistego konsensu stron
5.4. Uznanie klauzuli wyboru prawa za niedozwoloną
6. Efektywność konstrukcji ograniczenia skutku wyboru prawa

Rozdział VI
Ograniczony wybór prawa - umowy przewozu oraz umowy ubezpieczenia
1. Wprowadzenie
2. Umowy przewozu
2.1. Geneza i ratio legis art. 5 ust. 2 zdanie trzecie rozporządzenia Rzym I
2.2. Rozróżnienie umów przewozu towarów i osób w kontekście wyboru prawa właściwego
2.3. Ograniczony wybór prawa dla umów przewozu osób
2.4. Wyłączenie stosowania reguły korekcyjnej
3. Umowy ubezpieczenia
3.1. Art. 7 rozporządzenia Rzym I jako próba ujednolicenia reżimu kolizyjnego umów ubezpieczenia
3.1.1. Uwagi ogólne
3.1.2. Geneza i zakres zastosowania art. 7 rozporządzenia Rzym I
3.1.3. Kryteria umiejscowienia ryzyka i jego rozmiaru
3.2. Wybór prawa dla umów ubezpieczenia
3.2.1. Zakres swobody wyboru prawa dla umowy ubezpieczenia
3.2.1.1. Uwagi ogólne
3.2.1.2. Wybór prawa dla umów ubezpieczenia dużych ryzyk
3.2.1.3. Wybór prawa dla umów ubezpieczenia obejmujących ryzyka masowe zlokalizowane na terytorium Unii
3.2.1.4. Wybór prawa dla umów reasekuracji i umów ubezpieczenia obejmujących ryzyka masowe zlokalizowane poza terytorium Unii
3.2.2. Ratio legis zróżnicowania zasad wyboru prawa dla umów ubezpieczenia
3.3. Ograniczony wybór prawa dla umów ubezpieczenia ryzyk masowych - zagadnienia szczegółowe
3.3.1. Zakres stosowania regulacji art. 7 ust. 3 zdanie pierwsze rozporządzenia Rzym I
3.3.2. Przedmiot wyboru prawa
3.3.2.1. Zamknięty katalog porządków prawnych
3.3.2.2. Wybór prawa państwa członkowskiego, w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe w chwili zawarcia umowy
3.3.2.3. Wybór prawa państwa, w którym ubezpieczający ma miejsce zwykłego pobytu
3.3.2.4. Wybór prawa państwa członkowskiego Unii Europejskiej, którego obywatelem jest ubezpieczający zawierający umowę ubezpieczenia na życie
3.3.2.5. Wybór prawa państwa członkowskiego Unii Europejskiej wystąpienia ryzyka ubezpieczeniowego
3.3.2.6. Wybór prawa państwa członkowskiego umiejscowienia ryzyka, gdy ubezpieczający prowadzi działalność handlową lub przemysłową lub wykonuje wolny zawód, a umowa ubezpieczenia obejmuje co najmniej dwa ryzyka ubezpieczeniowe związane z tą działalnością i umiejscowione w różnych państwach członkowskich
3.3.3. Mechanizm kolizyjny umożliwiający poszerzenie minimalnych granic wyboru prawa
4. Ograniczony wybór prawa jako narzędzie ochrony kolizyjnoprawnej
4.1. Uwagi ogólne
4.2. Przedmiot ograniczonego wyboru prawa a realizacja celu ochronnego
4.2.1. Uwagi ogólne
4.2.2. Umowy przewozu osób
4.2.3. Umowy ubezpieczenia obejmujące ryzyka masowe zlokalizowane na terytorium Unii Europejskiej
4.3. Zasadność zastosowania konstrukcji ograniczonego wyboru prawa dla ochrony kolizyjnej strony słabszej

Rozdział VII
Wybór prawa a regulacje o charakterze imperatywnym
1. Uwagi ogólne
2. Wybór prawa w sytuacjach wewnątrzkrajowych (art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I)
2.1. Wybór prawa a element międzynarodowy
2.2. Przesłanki stosowania art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I
2.2.1. Obiektywny element międzynarodowy
2.2.2. Powiązania podmiotowe
2.2.3. Powiązania przedmiotowe
2.2.4. Moment dokonania oceny
2.3. Charakter regulacji zawartej w art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I
2.3.1. Uwagi ogólne
2.3.2. Artykuł 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I jako ograniczenie wyboru kolizyjnego
2.3.3. Znaczenie art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I dla praktyki
3. Wybór prawa w sytuacjach wewnątrzunijnych (art. 3 ust. 4 rozporządzenia Rzym I)
3.1. Geneza i cel uregulowania
3.2. Przesłanki stosowania art. 3 ust. 4 rozporządzenia Rzym I
3.3. Unijne przepisy imperatywne
3.3.1. Pojęcie unijnych przepisów imperatywnych
3.3.2. Unijne przepisy imperatywne w kształcie przyjętym w siedzibie sądu - wady i zalety
3.4. Mechanizm ograniczenia wyboru prawa
3.5. Relacja art. 3 ust. 4 rozporządzenia Rzym I z innymi przepisami rozporządzenia
3.6. Artykuł 3 ust. 4 rozporządzenia Rzym I a obowiązki implementacyjne państw członkowskich
3.7. Relacja z przepisami kolizyjnymi dyrektyw

Bibliografia