PRACA POLAKÓW W NIEMCZECH. PÓLTORA WIEKU EMIGRACJI ZAROBKOWEJ

ISBN: 978-83-61125-12-9

265 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2008

Przedstawione w niniejszej pracy dole i niedole polskich migrantów zarobkowych, ich trudy i korzyści mają często swe historyczne konotacje. Czytelnik będzie mógł je napotkać w kolejnych rozdziałach o złożonych dziejach polskiej migracji do obszaru zachodniego sąsiada Polski. Oto główne wątki merytoryczne tych rozdziałów. Rozdział pierwszy poświęcony jest polskiemu wychodźstwu zarobkowemu do Niemiec w okresie do zakończenia pierwszej wojny światowej. Punktem wyjścia jest charakterystyka głównych przeobrażeń społeczno-gospodarczych na ziemiach polskich w XIX wieku jako podłoża kształtowania się potencjału emigracyjnego ich mieszkańców. Kolejno - przedstawiane są początki i rozwój emigracji sezonowej oraz warunki pracy i sytuacja socjalno-bytowa polskich obieżysasów. Następny punkt prezentuje dyskryminacyjną politykę Prus wobec polskich robotników sezonowych, przybywających z Królestwa Kongresowego oraz Galicji. Obszerny podrozdział charakteryzuje fenomen wspomnianych Ruhrpolen, warunki pracy i życia górników i ich rodzin oraz miejsce polskiej mniejszości narodowej w środowisku społecznym Nadrenii-Westfalii. Kolejny punkt poświęcony jest zatrudnieniu cudzoziemców w Niemczech na przełomie XIX i XX stulecia. Rozdział zamyka charakterystyka niemieckiego rynku pracy w okresie pierwszej wojny światowej oraz wprowadzenie przymusu pobytu i pracy cudzoziemskich robotników na obszarze Niemiec. Rozdział drugi przedstawia emigrację zarobkową Polaków do Niemiec w latach 1920-1939. Pierwszy punkt rozdziału opisuje tworzenie polskiej służby migracyjnej po odzyskaniu niepodległości oraz przeciągające się z winy Niemiec trudne negocjacje w sprawie polsko-niemieckiej Konwencji migracyjnej. Następna część charakteryzuje system werbunku Polaków do pracy sezonowej w Niemczech oraz warunki socjalno-bytowe polskich wychodźców na tle meandrów migracyjnej polityki władz niemieckich. Rozdział zamyka kilka refleksji dotyczących międzywojennej polityki w kwestiach emigracji. Rozdział trzeci poświęcony jest najtragiczniejszym w półtorawieczu dziejom Polaków w III Rzeszy w latach drugiej wojny światowej. Punkt pierwszy opisuje wprowadzenie przez okupanta przymusu pracy Polaków, a następnie systemu deportacji "na roboty do Rzeszy". Następny obszerny podrozdział naświetla wydanie tzw. dekretów polskich - hitlerowskich dziesięciu nakazów i zakazów wobec pracujących Polaków oraz dyskryminację polskich robotników. Kolejny punkt charakteryzuje sytuację zawodową i socjalno-bytową Polaków przymusowo ściągniętych do Niemiec. Rozdział zamyka okres tzw. wojny totalnej i wojennej klęski Trzeciej Rzeszy. Obszerny rozdział czwarty przedstawia migrację zarobkową Polaków w okresie powojennym - do byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej oraz do Republiki Federalnej Niemiec. Na wstępie scharakteryzowano zahamowanie emigracji polskich pracowników w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej. Kolejny punkt opisuje formy pracy Polaków i polskich przedsiębiorstw na obszarze byłej NRD. Następna część rozdziału poświęcona jest wznowieniu wyjazdów do pracy w Republice Federalnej Niemiec, w tym - szczegółowiej - wyjazdów w ramach eksportu usług budowlano-montażowych przy realizacji umów o dzieło, cyrkulacyjnych wyjazdów sezonowych do rolnictwa oraz do innych sektorów gospodarki RFN. Kolejny punkt poświęcony jest wieloletnim - istotnym dla Niemiec - debatom i sporom, czy państwo niemieckie jest krajem imigracji. Rozdział piąty poświęcony jest wybranym problemom migracji zarobkowej po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. W szczególności przedstawiono w nim regulacje trójfazowego okresu przejściowego do 2011 r., następnie - pierwszy bilans otwarcia, względnie ułatwień w dostępie do rynków pracy "starych" krajów członkowskich i utrzymanie dotychczasowych ograniczeń w tym zakresie- zwrócono zwłaszcza uwagę na zasadniczą geograficzną reorientację wyjazdów migracyjnych po wejściu Polski do UE. W zakończeniu rozdziału wskazuje się na znaczenie pracy Polaków i polskich przedsiębiorstw (ich filii) działających w Niemczech dla stosunków polsko-niemieckich. Choć stosunki te uległy zdecydowanej poprawie, to jednak wciąż odżywają cienie przeszłości i stereotypy. W miejscu pracy - przy warsztacie lub na placu budowy relacje między ludźmi są bardziej bezpośrednie, tam łatwiej się poznać i wzajemnie zrozumieć- tam stosunki tracą konfrontacyjny charakter i ro-dzi się klimat zaufania. Oddziałuje to także na całokształt stosunków między Polakami a Niemcami. W literaturze przedmiotu ta kwestia jest albo niedoceniana, albo pomijana.

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE

Rozdział pierwszy WYCHODŹSTWO ZAROBKOWE POLAKÓW DO NIEMIEC - DO ZAKOŃCZENIA I WOJNY ŚWIATOWEJ 1. Przeobrażenia społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich w XIX wieku - powstanie potencjału emigracji zarobkowej 2. Niedobory rąk do pracy w rolnictwie niemieckim (Leutenmangel). Restrykcyjna polityka Prus wobec polskich sezonowych robotników rolnych 3. Wzrost zatrudnienia cudzoziemców w gospodarce niemieckiej na przełomie XIX i XX wieku 4. Wędrówki polskich obieżysasów do pracy w rolnictwie niemieckim: werbunek, wynagrodzenie i warunki socjalne 5. Polskie wychodźstwo w Zagłębiu Ruhry. Emigracja zarobkowa do pracy w górnictwie w Westfalii 6. Polacy w środowisku społecznym Nadrenii-Westfalii 7. Gospodarka wojenna a niemiecki rynek pracy w okresie I wojny światowej. Przymusowa praca cudzoziemców Krótkie podsumowanie rozdziału pierwszego Rozdział drugi EMIGRACJA ZAROBKOWA POLAKÓW DO NIEMIEC W LATACH 1920-1939 1. Tworzenie polskiej służby migracyjnej 2. Wznowienie polskiego wychodźstwa do pracy w Niemczech 3. Negocjacje w sprawie polsko-niemieckiej Konwencji emigracyjnej4. Werbunek do pracy sezonowej w Niemczech po podpisaniu Konwencji 5. Warunki pracy i sytuacja socjalna wychodźców 6. Kurczenie się po I wojnie światowej polskiej emigracji osiadłej w Nadrenii i Westfalii 7. Meandry niemieckiej polityki w zakresie imigracji cudzoziemskiej siły roboczej. Zamknięcie granicy Niemiec dla polskich robotników rolnych 8. Kilka refleksji na temat polskiej polityki migracyjnej w okresie międzywojennym Załącznik. Garść opinii i ocen, konstatacji i wniosków na temat polskiego wychodźstwa w latach międzywojennych, jego charakteru, uwarunkowań, korzyści i ponoszonych kosztów oraz o polityce władz II Rzeczypospolitej w tym zakresie Rozdział trzeci TRAGICZNY OKRES PRACY POLAKÓW W NIEMCZECH 1939-1945 1. Pierwszy okres przymusowej rekrutacji Polaków do pracy w Rzeszy Niemieckiej (1939-1941) 2. Polityka grabieży i eksterminacji. Tzw. dekrety polskie - dziesięć nakazów i zakazów dla Polaków 3. Status pracowniczy i zawodowo-socjalna sytuacja polskich robotników przymusowych w III Rzeszy 3.1. Jaka była polityka płac wobec Polaków? 4. Końcowy okres pracy przymusowej Polaków. Upadek III Rzeszy Załącznik Rozdział czwarty MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW DO NIEMIEC PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ 1. Sytuacja polskich robotników w Niemczech w pierwszym okresie po zakończeniu wojny 2. Wznowienie zagranicznych wyjazdów zarobkowych. Eksport usług budownictwa. Migracja do pracy w Niemieckiej Republice Demokratycznej 3. Zmiany w kierunkach geograficznych migracji zarobkowej Polaków 4. Powojenna migracja zarobkowa do Republiki Federalnej Niemiec 4.1. Napływ cudzoziemskiej siły roboczej do RFN w 2. połowie XX w. 4.2. Wyjazdy Polaków do pracy sezonowej w RFN 4.3. Wyjazdy polskich pracowników budowlanych do pracy przy realizacji kontraktów o dzieło w RFN 4.4. Inne formy zatrudnienia Polaków w RFN 5. Spory o politykę migracyjną. Czy Niemcy są krajem imigracji? Rozdział piąty PO WSTĄPIENIU POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ REGULACJE PRAWNE - TRAKTATY, UMOWY, POROZUMIENIA LITERATURA ABSTRACT MAPY