ONTOLOGIE STRUKTURALNE W CZASOPRZESTRZENI

ISBN: 978-83-66849-24-2

375 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2022

Książka Ontologie strukturalne czasoprzestrzeni stanowi pogłębione studium metafizycznych (ontologicznych) interpretacji ogólnej teorii względności Einsteina (OTW). Teoretyczny kontekst rozprawy wyznacza z jednej strony spór o poprawność i właściwą postać metafizyki strukturalistycznej w ontologicznej interpretacji teorii fizyki, z drugiej zaś spór dotyczący ontologicznego statusu czasoprzestrzeni. Przeprowadzone analizy oparte są na bardzo bogatej najnowszej literaturze przedmiotu oraz szczegółowej analizie matematycznej struktury OTW. Autor jest aktywnym uczestnikiem tych dyskusji, krytycznie analizuje założenia i konsekwencje poszczególnych stanowisk, wskazuje na mocne i słabe punkty omawianych poglądów, a także proponuje własne rozstrzygnięcia.

dr hab. Andrzej Łukasik

SPIS TREŚCI

Wstęp

CZĘŚĆ I. Realizm strukturalny

Rozdział 1. Kontekst problemowy ontycznego realizmu strukturalnego
1.1. Poincare
1.1.1. Prawdziwość równań matematycznych
1.1.2. Rzeczywistość a obiektywność
1.2. Cassirer
1.2.1. Relacyjny charakter treści poznania
1.2.2. Zasady konstytutywne i regulatywne
1.3. Weyl
1.3.1. Tożsamość cząstek i pierwsza teoria Weyla
1.3.2. Motywacja fenomenologiczna
1.4. Eddington
1.4.1. Strukturalizm, selektywny subiektywizm, budowanie świata
1.4.2. Trudności stanowiska Eddingtona
1.5. Epistemiczny realizm strukturalny
1.5.1. Główne argumenty w debacie realistów z antyrealistami
1.5.2. Trzecia droga w sporze o status poznawczy teorii
1.5.3. Natura i struktura
1.5.4. Zarzut Newmana
1.6. Podsumowanie rozdziału

Rozdział 2. Założenia epistemologiczne ontycznego realizmu
strukturalnego
2.1. Założenia epistemologiczne pierwszej wersji eliminacyjnego
ontycznego realizmu strukturalnego
2.1.1. Semantyczne podejście do teorii naukowych
2.1.2. Struktury częściowe
2.1.3. Ciągłość teoretyczna a struktury częściowe
2.2. Założenia epistemologiczne drugiej wersji eliminacyjnego
ontycznego realizmu strukturalnego
2.2.1. Domknięcie naturalistyczne i pierwszeństwo fizyki
2.2.2. Tryb formalny i tryb materialny
2.3. Ocena założeń epistemologicznych
2.3.1. Problem pragmatyzmu i fundamentalizm teoriomnogościowy
2.3.2. Status zasad i pojęć w schemacie tryb formalny-tryb materialny
2.4. Podsumowanie rozdziału

Rozdział 3. Ontyczny realizm strukturalny
3.1. Tezy metafizyczne pierwszej wersji eliminacyjnego ontycznego
realizmu strukturalnego (EOSR1)
3.1.1. Eliminacja obiektów jednostkowych i pojęcie indywidualności
3.1.2. Struktura modalna
3.2. Tezy metafizyczne drugiej wersji eliminacyjnego ontycznego
realizmu strukturalnego (EOSR2)
3.2.1. Redukcjonizm i zorientowane na obiekty wyjaśnianie zjawisk
3.2.2. Ontologia rzeczywistych wzorców
3.3. Zarzuty wobec eliminacyjnego ontycznego realizmu
strukturalnego
3.3.1. Reifikacja struktury abstrakcyjnej
3.3.2. Zagadnienie przyczynowości
3.3.3. Relacje bez elementów relacji
3.3.4. Trudności argumentu z metafizycznego niedookreślenia
3.3.5. Manewr Poincar‚go i zagadnienie indywiduów
3.4. Podsumowanie rozdziału

CZĘŚĆ II. Ontologia czasoprzestrzeni

Rozdział 4. Spór o naturę czasu, przestrzeni, czasoprzestrzeni
4.1. Absolutyzm Newtonowski
4.1.1. Sensy terminu "absolutność"
4.1.2. Natura ruchu w klasycznym absolutyzmie
4.1.3. Indywidualność punktów w absolutyzmie Newtonowskim
4.2. Relacjonizm leibnizjański
4.2.1. Natura ruchu u Leibniza
4.2.2. Przestrzeń jako byt idealny
4.2.3. Argumenty Leibniza
4.3. Współczesny spór absolutystów z relacjonistami w kontekście
filozofii czasoprzestrzeni
4.3.1. Teza substancjalizmu rozmaitościowego
4.3.2. Relacjonizm redukcjonistyczny
4.3.3. Argument dziury
4.4. Podsumowanie rozdziału

Rozdział 5. Status ontologiczny czasoprzestrzeni
w świetle argumentu dziury
5.1. Modalistyczna strategia odpowiedzi na argument dziury
5.1.1. Esencjalizm metryczny
5.1.2. Negacja transświatowej identyfikacji punktów
5.2. Strategia negacji pierwotnej tożsamości punktów
5.2.1. Substancjalizm rozmaitościowy z akceptacją
równoważności Leibniza
5.2.2. Substancjalizm metryczny
5.3. Relacjonizm po argumencie dziury
5.3.1. Algebry Leibniza
5.3.2. Dynamiczne podejście do fizyki relatywistycznej
5.3.3. Relacjonizm nieredukcjonistyczny
5.3.4. Relacjonizm minimalistyczny
5.4. Podsumowanie rozdziału

Rozdział 6. Strukturalistyczna indywiduacja punktów czasoprzestrzeni
6.1. Problem teorii ról strukturalnych
6.1.1. Sformułowanie problemu
6.1.2. Substancjalizm a teoria ról strukturalnych
6.2. Esencjalizm strukturalny Jerzego Gołosza
6.2.1. Strukturalna tożsamość transświatowa
6.2.2. Ocena esencjalizmu strukturalnego
6.3. Minimalny esencjalizm strukturalny Davida Glicka
6.3.1. Miejsca esencjalne i teza słabej wystarczalności
6.3.2. Problemy
6.4. Czasoprzestrzenny realizm strukturalny
6.4.1. Struktura egzemplifikowana
6.4.2. Strukturalizm antymetafizyczny
6.5. Dynamiczny realizm strukturalny
6.5.1. Strukturalna indywidualność w koncepcji Stachela
6.5.2. Teoria wiązek włóknistych a strukturalizm
6.6. Podsumowanie rozdziału

Rozdział 7. Strukturalizmy czasoprzestrzenne inspirowane ontycznym
realizmem strukturalnym
7.1. Ontyczny czasoprzestrzenny realizm strukturalny
7.1.1. Rola czasoprzestrzeni w pierwszej wersji eliminacyjnego
ontycznego realizmu strukturalnego
7.1.2. Strukturalistyczna redukcja czasoprzestrzeni
7.2. Umiarkowany ontyczny realizm strukturalny
7.2.1. Ontologiczna równorzędność obiektów i relacji
7.2.2. Krytyka umiarkowanego ontycznego realizmu strukturalnego
7.2.3. Odpowiedzi na zarzut Wthricha
7.3. Minimalny strukturalizm
7.3.1. Interpretacje przestrzeni stanów
7.3.2. Przestrzenie możliwości a spór substancjalizm-relacjonizm
7.3.3. Ontologia obserwabli
7.4. Silny strukturalizm metryczny
7.4.1. Punkty czasoprzestrzeni jako strukturalne nie-indywidua
7.4.2. Kategoria relacji w silnym strukturalizmie metrycznym
7.4.3. Rozwiązania problemów w ramach silnego
strukturalizmu metrycznego
7.5. Podsumowanie rozdziału

Zakończenie

Wykaz stosowanych skrótów

Bibliografia

Streszczenie

Summary