ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA W ZWIĄZKU Z CZYNNOŚCIAMI MEDYCZNYMI TOM III

ISBN: 978-83-8187-852-4

1151 stron
format: B5
oprawa: twarda
Rok wydania: 2021

Tom III Systemu Prawa Medycznego to kompendium wiedzy z zakresu odpowiedzialności prawnej w związku z czynnościami medycznymi oraz organizacją i finansowaniem opieki zdrowotnej przez organy publiczne. Autorzy szczególnej analizie poddali charakter relacji między różnymi reżimami odpowiedzialności prawnej oraz wskazali różnice w zasadach ich funkcjonowania i stosowanych sankcjach.

Rozdział I poświęcony jest poszczególnym rodzajom odpowiedzialności prawnej oraz relacjom między nimi, przy czym omówiono m.in.:
- specyfikę odpowiedzialności zawodowej, w niektórych zawodach nazywanej dyscyplinarną - określając jej istotę, sposób uregulowania najważniejszych kwestii z nią związanych w tzw. ustawach korporacyjnych poszczególnych zawodów medycznych, a także przedstawiając etapy postępowania przed organami odpowiedzialności zawodowej (dyscyplinarnej),
- pojęcie i rodzaje błędu medycznego oraz zdarzenia medycznego,
- zasady funkcjonowania cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej,
- odpowiedzialność administracyjną, jej cechy oraz rodzaje,
- odpowiedzialność pracowniczą osób wykonujących zawody medyczne,
- postępowanie przed wojewódzkimi komisjami do spraw zdarzeń medycznych.
- odpowiedzialność karną, a w szczególności okoliczności warunkujące lub wyłączające byt przestępstwa oraz typizacje, które z racji specyfiki zawodów medycznych mogą najczęściej stanowić podstawę odpowiedzialności karnej osób je wykonujących.

Rozdział II poświęcony jest odpowiedzialności państwa przed międzynarodowymi organami praw człowieka i Trybunałem Sprawiedliwości UE w związku z jego obowiązkami w zakresie ochrony zdrowia osób znajdujących się na jego terytorium.

Rozdział III zawiera analizę praw i obowiązków personelu medycznego wobec organów władzy publicznej - w szczególności omówienie skomplikowanych zagadnień związanych z obowiązkiem denuncjacji, ciążącym w pewnych sytuacjach na tych podmiotach, zwłaszcza w razie powzięcia przy wykonywaniu czynności służbowych podejrzenia popełnienia przestępstwa przez inne osoby, czy też wynikających z obowiązku społecznego.

Publikacja przeznaczona jest dla menedżerów w podmiotach leczniczych oraz osób wykonujących zawody medyczne. Powinna także zainteresować przedstawicieli zawodów prawniczych: adwokatów, radców prawnych, sędziów oraz prokuratorów, a także aktualnych i potencjalnych pacjentów.

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów

Przedmowa

Rozdział I
Odpowiedzialność podmiotów medycznych za naruszenie obowiązków
1. Zagadnienia ogólne
1.1. Relacje między różnymi reżimami prawnymi odpowiedzialności
1.2. Zasady (reguły) ostrożności
1.3. Pojęcie i rodzaje błędu medycznego
1.3.1. Pojęcie błędu medycznego
1.3.2. Rodzaje błędów medycznych
1.4. Błąd medyczny a zdarzenie medyczne
1.4.1. Uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, śmierć, zakażenie biologicznym czynnikiem chorobotwórczym jako skutek zdarzenia
1.4.2. Diagnoza, leczenie, zastosowanie produktu leczniczego jako przyczyna szkody na osobie
1.4.3. Niezgodność z aktualną wiedzą medyczną

2. Cywilna odpowiedzialność odszkodowawcza
2.1. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej w ogólności
2.1.1. Szkoda i krzywda
2.1.1.1. Pojęcia szkody majątkowej i niemajątkowej
2.1.1.2. Ograniczenie naprawienia szkody niemajątkowej do krzywdy i reżimu odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych
2.1.1.3. Szkoda na mieniu i na osobie
2.1.1.4. Szkoda czysto majątkowa
2.1.1.5. Straty i utracone korzyści
2.1.1.6. Szkoda ewentualna
2.1.2. Wina jako cecha zachowania się, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy
2.1.3. Związek przyczynowy
2.2. Odpowiedzialność deliktowa a odpowiedzialność kontraktowa za szkody medyczne
2.3. Naprawienie szkody medycznej
2.3.1. Naprawienie szkody majątkowej poniesionej przez pacjenta jako bezpośrednio poszkodowanego
2.3.1.1. Zwrot kosztów leczenia i rehabilitacji
2.3.1.1.1. Koszty leczenia oraz rehabilitacji
2.3.1.1.2. Koszty sprawowania opieki nad pacjentem
2.3.1.1.3. Koszty odżywiania specjalnego, nabycia protez (aparatu ortopedycznego, słuchowego, okularów, protez stabilizujących), sprzętu rehabilitacyjnego lub wózka inwalidzkiego
2.3.1.1.4. Koszty przekwalifikowania się, czyli przygotowania do wykonywania nowego zawodu
2.3.1.1.5. Koszty zakupu lub remontu pojazdu dostosowanego do potrzeb osoby niepełnosprawnej
2.3.1.1.6. Koszty zakupu lub remontu mieszkania dostosowanego do potrzeb osoby niepełnosprawnej
2.3.1.1.7. Koszty poniesione przez osoby trzecie
2.3.1.2. Renta odszkodowawcza
2.3.1.2.1. Renta z tytułu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej
2.3.1.2.2. Renta z tytułu zwiększonych potrzeb poszkodowanego
2.3.1.2.3. Renta z tytułu zmniejszenia się widoków powodzenia na przyszłość
2.3.1.2.4. Jednorazowe odszkodowanie przyznawane zamiast renty odszkodowawczej - problematyka kapitalizacji renty
2.3.2. Naprawienie szkody niemajątkowej
2.3.3. Naprawienie szkody medycznej a usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych
2.3.4. Roszczenia osób pośrednio poszkodowanych
2.3.4.1. Szkody majątkowe wynikające ze śmierci pacjenta
2.3.4.2. Zwrot kosztów leczenia i pogrzebu
2.3.4.3. Renta odszkodowawcza (obligatoryjna i fakultatywna)
2.3.4.4. Jednorazowe odszkodowanie w razie znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej
2.3.4.5. Szkoda niemajątkowa wynikająca ze śmierci pacjenta
2.4. Podmioty odpowiedzialne za szkody medyczne
2.5. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
2.5.1. Geneza ubezpieczeń OC
2.5.2. Istota ubezpieczeń OC oraz ich charakter prawny
2.5.2.1. Interes ubezpieczeniowy w ubezpieczeniach OC
2.5.2.2. Umowny charakter ubezpieczeń OC
2.5.2.3. Akcesoryjny charakter odpowiedzialności ubezpieczyciela
2.5.2.4. Odpowiedzialność ubezpieczyciela jako odpowiedzialność in solidum
2.5.3. Obowiązkowe oraz dobrowolne ubezpieczenia OC
2.5.4. Zakres ochrony udzielonej przez ubezpieczyciela w ubezpieczeniach OC
2.5.4.1. Podmiotowy zakres ochrony ubezpieczeniowej
2.5.4.1.1. Określenie ubezpieczonego podmiotu a obowiązek ubezpieczenia OC
2.5.4.1.2. Osoby objęte podmiotowym zakresem ochrony ubezpieczeniowej
2.5.4.2. Przedmiotowy zakres ochrony ubezpieczeniowej
2.5.4.2.1. Reżim prawny odpowiedzialności objętej zakresem ochrony ubezpieczeniowej
2.5.4.2.2. Cywilnoprawny charakter odpowiedzialności objętej zakresem ochrony ubezpieczeniowej
2.5.4.2.3. Szkoda objęta zakresem ochrony ubezpieczeniowej
2.5.4.2.4. Wyłączenia oraz ograniczenia przedmiotowego zakresu ochrony ubezpieczeniowej
2.5.4.3. Czasowy zakres ochrony ubezpieczeniowej
2.5.4.3.1. Początek odpowiedzialności ubezpieczyciela
2.5.4.3.2. Koniec odpowiedzialności ubezpieczyciela
2.5.4.4. Kwotowy zakres ochrony ubezpieczeniowej
2.5.5. Ubezpieczenia OC w dobie COVID-19
2.5.6. Podsumowanie

3. Odpowiedzialność karna
3.1. Przesłanki warunkujące byt przestępstwa i pojęcia z nimi związane
3.1.1. Czyn
3.1.2. Czyn zabroniony
3.1.3. Bezprawność
3.1.4. Społeczna szkodliwość
3.1.5. Wina
3.2. Okoliczności wyłączające byt przestępstwa
3.2.1. Pierwotna legalność i kontratypy o szczególnym znaczeniu dla osób wykonujących zawody medyczne
3.2.1.1. Definicje pojęć
3.2.1.1.1. Okoliczności wyłączające bezprawność. Definicja pojęcia
3.2.1.1.2. Koncepcja pierwotnej legalności czynu. Definicja pojęcia
3.2.1.2. Wybrane kontratypy
3.2.1.2.1. Obrona konieczna
3.2.1.2.2. Stan wyższej konieczności
3.2.1.2.3. Kolizja obowiązków
3.2.1.2.4. Szczególne uprawnienia lub obowiązki osób wykonujących zawody medyczne
3.2.2. Okoliczności wyłączające winę
3.2.2.1. Ogólna charakterystyka okoliczności wyłączających winę
3.2.2.2. Problem pozaustawowych okoliczności wyłączających winę
3.2.2.3. Ustawowe okoliczności wyłączające winę
3.2.2.3.1. Nieletniość
3.2.2.3.2. Niepoczytalność
3.2.2.3.3. Stan wyższej konieczności wyłączający winę
3.2.2.3.4. Błąd w prawie karnym. Jego istota, funkcja i rodzaje
3.2.2.3.5. Błąd co do znamienia typu podstawowego
3.2.2.3.6. Błąd co do znamion typu uprzywilejowanego
3.2.2.3.7. Błąd co do kontratypu albo okoliczności wyłączającej winę
3.2.2.3.8. Błąd co do prawa
3.2.2.3.9. Rozkaz jako okoliczność wyłączająca winę
3.2.2.3.10. Tak zwana klauzula dobrego Samarytanina
3.3. Stadia
3.3.1. Dokonanie
3.3.2. Usiłowanie
3.3.3. Przygotowanie
3.3.4. Czynny żal i odstąpienie dotyczące form stadialnych
3.4. Współdziałanie
3.4.1. Współdziałanie przestępne - uwagi ogólne
3.4.2. Sprawcze postacie współdziałania
3.4.3. Niesprawcze postacie współdziałania
3.4.4. Współsprawstwo a pomocnictwo
3.4.5. Granice odpowiedzialności za współdziałanie
3.4.6. Odpowiedzialność karna za skutki błędu medycznego popełnionego w zespołowym działaniu
3.4.6.1. Wprowadzenie
3.4.6.2. Modele teoretyczne odpowiedzialności w zespołowym działaniu
3.4.6.3. Formy współdziałania przestępnego mogące urzeczywistnić się w ramach prac zespołu medycznego
3.4.6.4. Czynniki determinujące kwalifikację współdziałania w zespole medycznym jako odmiany sprawstwa
3.4.6.5. Współsprawstwo w zespole medycznym
3.4.6.6. Sprawstwo kierownicze w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych
3.4.6.7. Sprawstwo polecające w strukturach podmiotu leczniczego
3.5. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw
3.5.1. O jedności czynu
3.5.2. Zbieg przepisów ustawy
3.5.3. O czynach współukaranych
3.5.4. Ciąg przestępstw
3.5.5. O karze łącznej
3.6. Osoba wykonująca zawód medyczny jako gwarant nienastąpienia skutku
3.7. Przyczynowość
3.7.1. Teorie różnicujące związku przyczynowego
3.7.1.1. Teoria warunkowości, teoria ekwiwalencji, test conditio sine qua non
3.7.1.2. Teoria warunku właściwego (teoria warunku odpowiadającego empirycznie potwierdzonej prawidłowości), teoria faktycznego oddziaływania
3.7.1.3. Teoria adekwatnego związku przyczynowego (adekwancji) i teoria relewancji
3.7.2. Koncepcja obiektywnego przypisania skutku i jej konsekwencje w prawie medycznym
3.8. Typy przestępstw mogące stanowić podstawę kwalifikacji prawnej czynów osób wykonujących zawody medyczne
3.8.1. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu człowieka
3.8.1.1. Życie i zdrowie człowieka jako przedmiot ochrony prawnokarnej
3.8.1.1.1. Uwagi wstępne
3.8.1.1.2. Życie
3.8.1.1.3. Życie i śmierć człowieka
3.8.1.1.4. Zdrowie człowieka
3.8.1.2. Spowodowanie śmierci lub uszkodzenia ciała
3.8.1.2.1. Uwagi wprowadzające
3.8.1.2.2. Zabójstwo i umyślny uszczerbek na zdrowiu
3.8.1.2.3. Nieumyślne spowodowanie śmierci lub uszczerbku na zdrowiu
3.8.1.2.4. Typizacje o stronie podmiotowej mieszanej
3.8.1.3. Narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
3.8.1.4. Wykonywanie działań leczniczych bez wymaganych uprawnień
3.8.1.5. Nieudzielenie pomocy
3.8.1.5.1. Ogólna charakterystyka przestępstwa nieudzielenia pomocy z art. 162 ő 1 k.k.
3.8.1.5.2. Zakres obowiązku pomocy z art. 162 ő 1 k.k.
3.8.2. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu istoty ludzkiej w prenatalnej fazie rozwoju
3.8.2.1. Bezprawne przerwanie ciąży
3.8.2.2. Uszkodzenie ciała dziecka poczętego
3.8.2.3. Ochrona płodu ludzkiego w perspektywie odpowiedzialności za niewłaściwe leczenie
3.8.2.4. Ochrona zarodka in vitro
3.9.1. Odpowiedzialność karna za wykonanie zabiegu bez zgody pacjenta (art. 192 k.k.)
3.9.1.1. Wprowadzenie. Ewolucja rozwiązań
3.9.1.2. Znamię zabiegu leczniczego
3.9.1.3. Znamię pacjenta
3.9.1.4. Znamię zgody pacjenta
3.9.1.5. Podmiot przestępstwa
3.9.1.6. Strona podmiotowa. Błąd co do znamienia zgody
3.9.1.7. Kary i środki karne
3.9.1.8. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność za wykonanie zabiegu bez zgody pacjenta
3.9.2. Odpowiedzialność karna za wykonanie zabiegu bez zgody ciężarnej lub rodzącej pacjentki
3.9.2.1. Wprowadzenie
3.9.2.2. Odpowiedzialność karna za wykonanie zabiegu przerwania ciąży z naruszeniem przepisów o zgodzie. Wyjątki od konieczności uzyskania zgody na zabieg przerwania ciąży
3.9.2.3. Odpowiedzialność karna za wykonanie zabiegu w celu leczniczym z naruszeniem przepisów o zgodzie ciężarnej lub rodzącej pacjentki
3.9.2.4. Postępowanie z ciężarną pacjentką niemogącą faktycznie udzielić zgody
3.9.2.5. Postępowanie medyczne w ciąży post mortem
3.9.2.6. Zakres obowiązków personelu medycznego w razie sprzeciwu ciężarnej lub rodzącej pacjentki na zabieg leczniczy. Prawnokarna ocena zaniechania poddania się zabiegowi leczniczemu przez ciężarną lub rodzącą pacjentkę
3.10. Odpowiedzialność karna za ujawnienie tajemnicy medycznej
3.10.1. Uzasadnienie karnoprawnej ochrony tajemnicy medycznej. Ewolucja rozwiązań
3.10.2. Tajemnica medyczna jako dobro chronione za pomocą art. 266 ő 1 k.k.
3.10.3. Pracownik medyczny jako sprawca występku naruszenia tajemnicy
3.10.4. Penalizowane formy naruszenia tajemnicy medycznej
3.10.5. Umyślność naruszenia tajemnicy medycznej
3.10.6. Przypadki braku odpowiedzialności
3.10.7. Odpowiedzialność karna za nielegalne przetwarzanie medycznych danych osobowych
3.11. Odpowiedzialność karna za poświadczenie nieprawdy w dokumentacji medycznej
3.11.1. Uzasadnienie karnoprawnej ochrony dokumentacji medycznej. Ewolucja rozwiązań
3.11.2. Dokumentacja medyczna jako dokument w rozumieniu Kodeksu karnego
3.11.3. Pracownik medyczny jako sprawca przestępstwa fałszu intelektualnego
3.11.4. Pojęcie poświadczenia nieprawdy w dokumentacji medycznej
3.11.5. Wypadek mniejszej wagi (art. 271 ő 2 k.k.)
3.11.6. Typ kwalifi kowany (art. 271 ő 3 k.k.)
3.11.7. Umyślność fałszu intelektualnego
3.11.8. Odpowiedzialność pacjenta za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów
3.12. Odpowiedzialność karna biegłego - pracownika medycznego za przedstawienie fałszywej opinii
3.12.1. Wprowadzenie
3.12.2. Biegły jako sprawca przestępstwa przedstawienia fałszywej opinii
3.12.3. Kryminalizowane zachowanie - przedstawienie fałszywej opinii
3.12.4. Umyślna i nieumyślna odmiana przestępstwa przedstawienia fałszywej opinii
3.12.4.1. Umyślne przedstawienie fałszywej opinii
3.12.4.2. Nieumyślna odmiana występku przedstawienia fałszywej opinii
3.12.5. Zagrożenie karą, środkami karnymi i kompensacyjnymi
3.12.6. Nadzwyczajne złagodzenie kary albo odstąpienie od jej wymierzenia
3.13. Korupcja w służbie zdrowia

4. Odpowiedzialność zawodowa
4.1. Uwagi wstępne
4.2. Ogólna charakterystyka odpowiedzialności zawodowej
4.3. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej - ogólne zasady
4.4. Organy i uczestnicy postępowania przygotowawczego
4.5. Przebieg postępowania przygotowawczego
4.6. Przebieg postępowania sądowego

5. Odpowiedzialność administracyjna
5.1. Pojęcie, cechy i rodzaje odpowiedzialności administracyjnej
5.2. Sankcja administracyjna jako instrument odpowiedzialności administracyjnej
5.3. Administracyjna kara pieniężna
5.4. Odpowiedzialność administracyjna za naruszenie przepisów materialnego prawa administracyjnego w sferze prawa medycznego
5.4.1. Odpowiedzialność administracyjna na podstawie przepisów ustawy o działalności leczniczej
5.4.2. Odpowiedzialność administracyjna na gruncie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
5.4.3. Odpowiedzialność administracyjna na podstawie przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
5.4.4. Odpowiedzialność administracyjna na gruncie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych
5.4.5. Odpowiedzialność administracyjna na podstawie przepisów ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej
5.4.6. Odpowiedzialność administracyjna na podstawie przepisów ustawy - Prawo farmaceutyczne
5.4.7. Odpowiedzialność administracyjna na podstawie przepisów ustawy o wyrobach medycznych
5.5. Podsumowanie

6. Odpowiedzialność pracownicza osób wykonujących zawody medyczne
6.1. Uwagi ogólne
6.2. Odpowiedzialność porządkowa
6.3. Odpowiedzialność materialna za szkodę wyrządzoną pracodawcy
6.3.1. Odpowiedzialność materialna pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy w innym mieniu niż powierzone
6.3.2. Odpowiedzialność materialna pracownika za szkodę w mieniu powierzonym
6.3.3. Przedawnienie roszczeń z tytułu odpowiedzialności materialnej pracownika

7. Postępowanie przed wojewódzkimi komisjami do spraw zdarzeń medycznych
7.1. Uwagi wprowadzające
7.2. Ogólne zasady postępowania przed wojewódzkimi komisjami ds. zdarzeń medycznych
7.3. Analiza definicji zdarzenia medycznego
7.3.1. Nieprawidłowa diagnoza jako przyczyna zdarzenia medycznego
7.3.2. Niewłaściwe leczenie jako przyczyna zdarzenia medycznego
7.3.3. Zastosowanie produktu leczniczego i wyrobu medycznego jako przyczyna zdarzenia medycznego
7.3.4. Zakażenie biologicznym czynnikiem chorobotwórczym jako skutek w definicji zdarzenia medycznego
7.3.5. Uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia i śmierć jako skutek w definicji zdarzenia medycznego
7.3.6. Pojęcie aktualnej wiedzy medycznej
7.4. Dane statystyczne
7.5. Uwagi końcowe

Rozdział II
Odpowiedzialność państwa
1. Odpowiedzialność państwa przed międzynarodowymi organami praw człowieka w zakresie ochrony zdrowia
1.1. Perspektywa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu
1.1.1. Wprowadzenie
1.1.2. Pozytywny obowiązek państwa w zakresie ochrony życia w ramach systemu opieki zdrowotnej
1.1.3. Standardy ochrony zdrowia w zakresie prawa do prywatności
1.1.4. Przerywanie ciąży i dostęp do badań genetycznych
1.1.5. Poinformowana zgoda
1.1.6. Eutanazja. Pomoc do samobójstwa
1.2. Zalecenia organów traktatowych
2. Odpowiedzialność przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej
2.1. Kompetencja Unii Europejskiej w dziedzinie zdrowia publicznego
2.2. Kompetencja Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w dziedzinie zdrowia publicznego
2.3. Odpowiedzialność przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej na przykładzie Polski

Rozdział III
Prawa i obowiązki personelu medycznego wobec organów władzy publicznej
1. Obowiązek denuncjacji ciążący na osobach wykonujących zawód medyczny
1.1. Wprowadzenie
1.2. Obowiązek prawny
1.2.1. Uwagi wprowadzające
1.2.2. Obowiązek wynikający z art. 240 ő 1 k.k.
1.2.2.1. Zakres czynów zabronionych podlegających obowiązkowi zawiadomienia
1.2.2.2. Zasady zawiadamiania
1.2.3. Obowiązek denuncjacji wynikający z ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych
1.2.4. Obowiązek denuncjacji wynikający z art. 304 ő 2 k.p.k.
1.3. Obowiązek społeczny
1.3.1. Uwagi wprowadzające
1.3.2. Obowiązek wynikający z art. 304 ő 1 k.p.k.
1.3.3. Obowiązek wnikający z art. 12 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
1.3.4. Obowiązek wynikający z art. 572 k.p.c.
2. Pracownik medyczny jako świadek i biegły w postępowaniu sądowym

Skorowidz

Autorzy