HIGIENA PSYCHICZNA W KRAJOBRAZACH MIEJSKICH. POSZUKIWANIE TRIADY WITRUWIUSZA: UŻYTECZNOŚCI, TRWAŁOŚCI, PIĘKNA

ISBN: 978-83-7842-489-5   327 stron format: B5 oprawa: miękka Rok wydania: 2022

W podtytule użyliśmy celowo określenia pejzaż. To obraz, czyli coś statycznego, w czym umieszczony może być też człowiek. Nieruchomy, bez możliwości ruchu, zatopiony w pejzażu na wieki... Jednak ten obraz może stanowić przestrzeń dla nieograniczonych skrzydeł wyobraźni osoby oglądającej. I oto nagle ten nieruchomy człowiek z obrazu wzlatuje ponad poziomy, obserwuje z perspektywy swoje środowisko - swoje krajobrazy, widzi i czuje, co trzeba zmienić, by życie stało się doskonalsze i bezpieczne. Człowiek uwolniony z martwego, zdaje się, obrazu potrafi walczyć o czyste powietrze, nie wyrzuca żywności, dba o otoczenie Tak właśnie kształtuje swoje miasta, projektuje piękne domy, a tam, gdzie nie jest to możliwe, bo np. obowiązują ograniczenia przestrzeni związane z prostymi zasadami ekonomii, wprowadza małą architekturę, przyjazne placyki miejskie zanurzone w zieleni. Człowiek z obrazu może stać się nam przewodnikiem i inspirować do lotu, do działania A może opowie swoją historię albo przekaże informację o budowniczych miasta, o słynnych architektach, o ich myśli, która tak bardzo się zmieniała na przestrzeni wieków. Tak, nasze kamienne miasta noszą w sobie cząstki ich duszy, którą można znaleźć, wpatrując się np. w smętne blokowiska. Ileż nadziei i pasji miał w sobie np. Le Corbusier, walcząc o słoneczne, jasne mieszkania i jak idea, nawet najpiękniejsza, może zostać zdeformowana, ale też i przez ludzi przywracana do dawnych marzeń Wreszcie temat przestrzeni publicznych dla zabaw dzieci, żywy dopiero od końca XIX w. Może opowieści o ogródkach jordanowskich dla dzieci - od nazwiska lekarza Henryka Jordana, pomysłodawcy i założyciela pierwszego takiego ogrodu w Krakowie - czy Ogrodach Dziecięcych im. Wilhelma Ellisa Raua w Warszawie przywrócą wiarę w człowieka, powołanie i bezinteresowność.

fragment Wstępu

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko)
Pejzaż a krajobraz - rozmyślania
Zarys historii pejzażu
Krajobraz
Cechy i typy krajobrazu
Europejska Konwencja Krajobrazowa
Refleksje na koniec

HIGIENA PSYCHICZNA I ZDROWIE PSYCHICZNE
(Paulina Rosińska)
Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego
Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej
Dobrostan człowieka
Uważność - mindfulness
Historia pojęcia uważności w psychologii zdrowia i psychiatrii
Kontrowersje
Podsumowanie

UMIEJSCOWIENIE ZDROWIA CZŁOWIEKA W ARCHITEKTURZE
(Jerzy T. Marcinkowski)
Architektura
Mała architektura
Architektura krajobrazu
Zawód technika krajobrazu
Istota "zdrowej architektury"
Wypowiedzi polskich współczesnych architektów

ZWIĄZEK PSYCHOLOGII Z ARCHITEKTURĄ
(Jerzy T. Marcinkowski, Paulina Rosińska, Zofia Konopielko)
Psychologia przestrzeni (architektury)
Sposób, w jaki architektura łączy się z psychologią i socjologią
Psychologia percepcji i zdobywanie zawodu psychologa architektury
Centrum Projektowania Miejskiego i Zdrowia Psychicznego
(UD/MH, The Center for Urban Design and Mental Health)

PONADCZASOWE I INTERDYSCYPLINARNE ZNACZENIE TRIADY WITRUWIUSZA
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska, Aneta Klimberg)
O Witruwiuszu słów kilka
Przenikanie się pojęć użyteczności i piękna
Współczesne interpretacje triady Witruwiusza
Dawny "ład przestrzenny"
Trwałość obiektów a samopoczucie człowieka
Czasoprzestrzeń architektoniczna
Użyteczność

PIĘKNO - ODWIECZNE ROZWAŻANIA
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska)
Triada Witruwiusza inspiracją do rozmyślań nad pojęciem piękna
Historia myśli o tym, czym jest piękno
"Pozór estetyczny" początkiem estetyki
Historia sporów na temat piękna
Piękno w architekturze
Natura "matką" złotych - proporcji, spirali i kąta...
Złoty (boski) podział
Daty ważne dla złotego podziału
Skala ludzka w architekturze a poczucie bezpieczeństwa i piękna
Historia pojęcia skali ludzkiej

O URBANISTYCE MÓWIĄ WIEKI I... LUDZIE KULTURY
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska, Aneta Klimberg)
Urbanistyka - definicja
Zarys historii od starożytności do baroku
Przełom XVIII i XIX w.
Pierwsza połowa XX w.
Czas po II wojnie światowej
Spojrzenia na miasta ludzi kultury
Miasta w literaturze
Miasta w malarstwie polskim
Miasta w filmie

NARODZINY NOWEJ IDEI W SZTUCE UŻYTKOWEJ I ARCHITEKTURZE NA POCZĄTKU XX W.
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska, Aneta Klimberg)
Kraków pierwszym polskim miastem, gdzie urodziła się XX-wieczna myśl dobrej,
przyjaznej urbanizacji
Bauhaus jako wyraz modernizmu i dążenia zmiany ludzkiego życia po I wojnie światowej
Podstawowe zasady wprowadzone przez Bauhaus
Le Corbusier - rewolucjonista i "papież architektów", twórca puryzmu
Właściwe narodziny Le Corbusiera - architekta i puryzm
Pierwsze w historii domy bez zewnętrznych murów nośnych i postulaty
nowoczesnej architektury
Słońce, przestrzeń, zieleń - warunki doskonałej architektury według Le Corbusiera
Pierwsze spotkanie z domokomuną i narodziny idei wielkich bloków
Marzenia urbanistyczne
Przełom w myśleniu architektów - wystawa modernistycznej architektury w 1931 r.
Czas po II wojnie światowej - brutalizm, Jednostki Mieszkaniowe,
nagonka na "papieża architektów", zmierzch i współczesny renesans

HIGIENA PSYCHICZNA W OSIEDLACH WIELKICH BLOKÓW MIESZKALNYCH WCZORA J I DZIŚ
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska, Aneta Klimberg)
Radykalne "rozliczenia" z blokowiskami 21 marca 1972 r. - symboliczny koniec idei modernistów?
Pozostał tylko ślad. Osiedle-utopia Waltera Gropiusa i
My, dzieci z dworca ZOO
Spełnienie marzeń Witruwiusza - przywracanie użyteczności, poczucia trwałości,
a nawet dodawanie piękna
Holandia - dzielnica Amsterdamu - Bijlmermeer (1962 r.)
Blokowiska w Bordeaux - odzyskana triada Witruwiusza
Osiedle bloków w Monachium i w innych miastach Niemiec
Powrót blokowisk z wielkiej płyty
Współcześnie budowane bloki mieszkalne

ZAGUBIONA (?) TRIADA WITRUWIUSZA W BLOKOWISKACH PRL-u
(Paulina Rosińska)
Aktualna liczba mieszkańców bloków w Polsce i problemy mieszkaniowe
Wyróżniające się osiedla PRL-u
Technologia wielkiej płyty
"Rewitalizacja" starych blokowisk w Polsce na początku XXI w.
Opowieść o bloku żoliborskiego dzieciństwa
Okres dojrzewania spędzony pod blokiem
Subkultury mieszkańców bloków - "blokersi"
Hip-hop w polskich blokowiskach
Wpływ życia w blokowiskach na polską kulturę
Obraz blokowisk we współczesnych monografiach
Betonia. Dom dla każdego

ARCHITEKTURA OD POŁOWY XX W.
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska)
Architektura związana z naturą - biophilic design
Biophilic design - zasady
Wzorcowy Maggie‘s Centre
Dekonstruktywizm zaprzeczeniem triady Witruwiusza?
Słynni architekci (poza Le Corbusierem) XX i XXI w.
Czy obiekty o kontrowersyjnym designie i przydatności wzmacniają higienę psychiczną,
będąc "lekami na nudę"?

REWITALIZACJA MAŁYCH MIAST POLSKICH W XXI W. SPEŁNIENIEM MARZEŃ WITRUWIUSZA?
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska)
Rozwiązania placów miejskich i rynków
Przykłady pozytywne
Przykłady negatywne - wycinanie drzew i polska "betonoza"
Mała architektura, trasy komunikacyjne, bulwary i parki
Problemy z rewitalizacją parku na przykładzie Gorzowa Wlkp.

OBIEKTY UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ - PROJEKTOWANIE Z MYŚLĄ O HIGIENIE PSYCHICZNEJ
(Aneta Klimberg)
Architektoniczne środowisko szkolne
Szpitale
Projektowanie mostów a piękno

WPŁYW ARANŻACJI WNĘTRZ NA DOBROSTAN CZŁOWIEKA
(Jerzy T. Marcinkowski, Paulina Rosińska, Zofia Konopielko)
Optymalne warunki pomieszczeń
Obrazy budują nastrój wnętrza i mogą mieć wpływ na samopoczucie
Impulsy sensoryczne - kolory
Koloryt emocji
Wpływ poszczególnych barw na higienę psychiczną
Hygge - filozofia życia, dotycząca też projektowania przyjaznych wnętrz
i kształtowania przyjaznego środowiska

OBECNOŚĆ W MIASTACH JUŻ NIEOBECNYCH - NIEZWYKŁE MIEJSKIE SPOTKANIA
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska, Aneta Klimberg)
Miejskie napisy
Ławeczki i spotkania z pomniczkami ulubionych postaci czy zwierząt to uśmiech, ale też refleksje
Gorzowskie pomniczki - opowieść sentymentalna
Miejskie spotkania z literaturą - inne formy

MURALE - PIĘKNO I MĄDROŚĆ (Jerzy T. Marcinkowski)
Historia murali
Murale w Polsce
Poznańskie murale

KOJĄCE KAMIENIE. SPOTKANIA W KRAINIE CIENI - OPOWIEŚĆ PODRÓŻNICZKI
(Maria Gonta)

"URBANIZM"
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska, Aneta Klimberg)
Liczba mieszkańców miast
Świat
Polska
Wpływ zanieczyszczenia środowiska na zdrowie psychiczne
Wyniki badań nad zdrowiem psychicznym mieszkańców miast i wsi
Życie w mieście a stres
Narodziny pojęcia neurourbanizmu

NEGATYWNY WPŁYW ŚRODOWISKA NA ZDROWIE PSYCHOFIZYCZNE CZŁOWIEKA
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska, Aneta Klimberg)
Oświetlenie naturalne i sztuczne
Hałas
"Miasta duszą się przez brak korytarzy powietrznych" - miejskie wyspy ciepła
Zmiany klimatu
Gazy cieplarniane
Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie fizyczne, psychiczne i publiczne
Badania na zwierzętach
Badania na ludziach - wpływ na częstość występowania udarów mózgu, choroby Alzheimera, zaburzeń zdrowia psychicznego, a także na rozwój dzieci
Smog a zdrowie i ryzyko samobójstwa
Wpływ zanieczyszczeń powietrza pyłami i smogu na zdrowie psychiczne
Zatrucia metalami ciężkimi pochodzącymi z zanieczyszczenia środowiska

ZIELEŃ JEST DOBRA NA... WSZYSTKO
(Jerzy T. Marcinkowski, Paulina Rosińska, Zofia Konopielko, Aneta Klimberg)
Fitoremediacja
Zieleń w miastach a dobrostan człowieka
Wpływ zieleni na rozwój dzieci, ich samopoczucie i zdrowie psychiczne
Wpływ oglądania zieleni - nawet obecnej za oknem, na obrazach czy filmach -
na zdrowie psychiczne

BIERNA I CZYNNA TERAPIA OGRODNICZA (HORTIKOTERAPIA, HORTIKULOTERAPIA)
(Paulina Rosińska)
Ogrody terapeutyczne - wander gardens
Aktualne badania - ekoterapia
Przygotowanie do prowadzenia terapii ogrodniczej

LASY KIESZONKOWE W MIASTACH - KONIECZNOŚĆ CZY MODA (Jerzy T. Marcinkowski)
Akira Miyawaki - "ojciec" lasów kieszonkowych
Polska
Moda na lasy kieszonkowe

TO NIE CZARY-MARY - TO TYLKO PRZYRODA - PRZEPIS NA CIEKAWE ŻYCIE PODRÓŻNICZKI
(Maria Gonta)

TERENY ZABAW I SPORTU WYRAZEM DBAŁOŚCI O ZDROWIE DZIECI
(Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska, Aneta Klimberg)
Historia
Ogródki jordanowskie - historia
Historia powstania Ogrodów Dziecięcych im. Wilhelma Ellisa Raua w Warszawie
Inne formy miejsc dla dzieci
Ogrody przyszkolne
Miejsca, gdzie bawiły się dzieci w Polsce po zakończeniu II wojny światowej

DO MIAST PO... ZDROWIE (Jacek Jarosz)
Leczenie uzdrowiskowe jako przykład medycyny korzystającej z bogactw natury
Rys historyczny leczenia uzdrowiskowego w Polsce
Uzdrowiska na świecie
Podstawy terapii uzdrowiskowej
Uzdrowiskowe metody lecznicze i ich niezmienny związek z naturą
Podsumowanie

POSZUKIWANIE SZCZĘŚCIA. O ŻYCIU W PRZYJAZNYM LUDZIOM MIEŚCIE
(Elżbieta Szutowicz-Rozwadowska)
Paradoks szczęścia
Ekonomia buddyjska. Bhutańska recepta na szczęście
Klucze do szczęścia po duńsku
Urbanistyka i architektura w covidowym świecie, czyli o tym, czego nauczyła nas pandemia
Izolacyjne trendy współczesności. Samotność w czasach zarazy
Szczęście odnalezione w naturze
Spacer po skamieniałym lesie w parku narodowym w Arizonie

BIBLIOGRAFIA

INDEKS