ERGONOMIA A WARTOŚCI. ODNIESIENIA AKSJOLOGICZNE

ISBN: 978-83-7775-583-9

198 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2020

Aksjologia nauki cieszy się dużą popularnością. Mimo to niewielu filozofów nauki podejmuje próbę systematycznego wyjaśnienia źródła sądów wartościujących oraz ich roli i miejsca w strukturze nauki. W konsekwencji koncepcja aksjologicznego wymiaru nauki pozostaje w dalszym ciągu na etapie projektu badawczego. Refleksja nad zaprezentowanymi faktami zrodziła pytanie o obecność aksjologicznych odniesień poznania właściwego nauce ergonomii, w szczególności o źródło oraz rolę i miejsce sądów wartościujących w strukturze tej dyscypliny. Jeśli wydawanie sądów wartościujących nie jest prawomocnie ustalonym elementem postępowania poznawczego, a jedynie projektem badawczym, to czy odnoszenie tego projektu do poznania właściwego ergonomii ma znaczenie, a jeśli tak, to jakie? Próba odpowiedzi na to pytanie, i to nie w kategoriach aktualnych, lecz powinnościowych, stała się celem niniejszego opracowania. Dodatkowym argumentem potwierdzającym jego zasadność okazało się stwierdzenie traktujące wartość badań ergonomicznych jako problem nierozstrzygnięty. Tymczasem niedojrzałość ergonomii jako nauki spowodowała potraktowanie przedmiotowych odniesień jak ostatniego z poziomów racjonalności naukowej i niejako dodatkowego elementu dyskusji nad zadaniami i celami poznania właściwego ergonomii. Czy cel opracowania został osiągnięty? Wydaje się, że tak. Ustalenia dotyczące źródła oraz roli i miejsca sądów wartościujących w strukturze poznania właściwego ergonomii zdają się potwierdzać obecność aksjologicznych odniesień w procesie poznania właściwego tej dyscyplinie.

SPIS TREŚCI

1. Wstęp 1.1. Sformułowanie problemu badawczego1.2. Przedmiot badania 1.2.1. Aksjologia jako nauka o wartości 1.2.2. Pojęcie wartości a pojęcie wartości w nauce 1.3. Cel badania 1.4. Metoda realizacji celu badania 2. Fakty a wartości w nauce jako punkt wyjścia badanej problematyki 2.1. Rys historyczny 2.2. Spór o fakty i wartości w świetle poznania naukowego 2.2.1. Podstawowe ujęcia 2.2.1.1. Fakty i wartości jako kategorie opozycyjne 2.2.1.2. Przedmiot sporu 2.2.2. Spór o wartości sporem o pozytywistyczną koncepcję nauki 2.3. Spór o fakty i wartości w świetle poznania właściwego ergonomii 2.3.1. Podstawowe ujęcia 2.3.2. Przedmiot sporu 2.3.2.1. Spór dotyczący pojęcia faktu 2.3.2.2. Spór dotyczący wartości i wartościowania 2.3.2.3. Spór dotyczący naukowego charakteru wartościowania i oceny 2.4. Podsumowanie 3. Wartościowanie jako determinanta charakteru praktyki naukowej3.1. Wprowadzenie 3.2. Argumenty przemawiające za powinnością wartościowania w nauce 3.2.1. Niewykonalność metody algorytmicznej gwarantującej jednomyślność oceny wartości badania naukowego 3.2.2. Brak uniwersalnie ważnych reguł wyboru między konkurencyjnymi teoriaminaukowymi 3.2.3. Teoretyczne nasycenie pojęć empirycznych 3.2.4. Podporządkowanie całej praktyki badawczej sądom wartościującym 3.3. Miejsce wartościowań poznawczych w praktyce naukowej 3.3.1. Uznanie obecności wartościowań na poziomie metaprzedmiotowym nauki 3.3.2. Uprawomocnienie akceptacji określonych własności teorii jako wartościpoznawczych 3.3.3. Przełamanie odrębności opisu i wartościowania3.4. Miejsce wartościowań pozapoznawczych w praktyce naukowej 3.4.1. Krytyka argumentów na rzecz wolności nauki od wartościowań pozapoznawczych 3.4.1.1. Argumenty odnoszące się do typu badanych przedmiotów 3.4.1.2. Argumenty dotyczące czysto poznawczego celu badań 3.4.1.3. Argumenty odnoszące się do nieuchylonych zarzutów 3.4.2. Argumenty na rzecz obecności wartościowań pozapoznawczych w nauce 3.4.2.1. Sądy wartościujące pozapoznawczo jako argumenty na rzecz wyborówmetodologicznych 3.4.2.2. Sądy wartościujące pozapoznawczo jako hipotezy pomocnicze3.5. Podsumowanie4. Wartościowanie jako determinanta charakteru ergonomicznej praktykinaukowej 4.1. Argumenty przemawiające za powinnością wartościowania w nauce w świetle poznania właściwego nauce ergonomii 4.1.1. Wprowadzenie 4.1.2. Niewykonalność metody algorytmicznej gwarantującej jednomyślność oceny wartości badania naukowego 4.1.3. Brak uniwersalnie ważnych reguł wyboru między konkurencyjnymi teoriaminaukowymi 4.1.4. Teoretyczne nasycenie pojęć empirycznych 4.1.5. Podporządkowanie całej praktyki badawczej sądom wartościującym 4.2. Miejsce wartościowań poznawczych w praktyce naukowej ergonomii 4.2.1. Uznanie obecności wartościowań na poziomie metaprzedmiotowym nauki 4.2.2. Uprawomocnienie akceptacji określonych własności teorii jako wartościpoznawczych 4.2.3. Przełamanie odrębności opisu i wartościowania 4.3. Miejsce wartościowań pozapoznawczych w praktyce naukowej ergonomii 4.3.1. Krytyka argumentów na rzecz wolności nauki ergonomii od wartościowańpozapoznawczych 4.3.1.1. Argumenty odnoszące się do przedmiotu badania ergonomii 4.3.1.2. Argumenty dotyczące czysto poznawczego celu badań 4.3.1.3. Argumenty odnoszące się do nieuchylonych zarzutów 4.3.2. Argumenty na rzecz obecności wartościowań pozapoznawczych w nauceergonomii 4.3.2.1. Sądy wartościujące pozapoznawczo jako argumenty za wyboramimetodologicznymi 4.3.2.2. Sądy wartościujące pozapoznawczo jako hipotezy pomocnicze 4.4. Podsumowanie Zakończenie Bibliografia