EKONOMIA INSTYTUCJONALNA. ZARYS TEORII I JEJ WYMIAR PRAKTYCZNY

ISBN: 978-83-8030-359-1

308 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2020

Celem publikacji jest przybliżenie czytelnikom tej szybko rozwijającej się dziedziny ekonomii oraz krytyczno-poznawcza analiza jej dorobku. W pracy uporządkowano najważniejsze teorie tego nurtu, podano ich syntezę oraz wskazano ich praktyczne wykorzystanie. Pokazano też złożoność i spektrum zastosowania ekonomii instytucjonalnej.

Wyjaśniono czym są instytucje, jakie mają znaczenie dla podmiotów i całych gospodarek oraz czym charakteryzuje się podejście do ich analizy. Przedstawiono najważniejsze teorie ekonomii instytucjonalnej i istotne zagadnienia, do których badania jest ona wykorzystywana. Nacisk położono na nową ekonomię instytucjonalną, choć znajdują się tu odwołania także do wcześniejszego, tradycyjnego podejścia.

Ekonomia instytucjonalna ciągle się zmienia, wiele kwestii jest doprecyzowywanych, ale też wiele pozostaje jeszcze niejasnych. Nie udało się dotąd wypracować powszechnie akceptowanych definicji wielu podstawowych nawet pojęć, choćby samych "instytucji". Pokazuje to jak wiele problemów stoi przez ekonomistami, ale też jak bardzo złożony jest ten nurt. Trudności w dokładnym wyjaśnieniu i zdefiniowaniu instytucji wiążą się z tym, że dotyczą one tak różnorodnych sytuacji i obszarów codziennego życia . Ludzie nieustannie podejmują decyzje o mniejszym bądź większym znaczeniu i wchodzą w interakcje z innymi podmiotami. Wszystko to dzieje się w ramach pewnych zasad. Obok indywidualnych podmiotów funkcjonują przedsiębiorstwa, organizacje, urzędy państwowe itp., którym ramy działania także wyznaczają instytucje.

Zagadnienia, które wyjaśniane są na gruncie ekonomii instytucjonalnej, można znaleźć na co dzień wokół nas. W publikacji przedstawione zostały więc liczne przykłady z codziennego życia, które pokazują, co mówi na ich temat ten nurt, jak je wyjaśnia i jak pozwala rozwiązać problemy. Ekonomia instytucjonalna próbuje udzielać odpowiedzi na wiele różnorodnych pytań i dzięki jej dorobkowi można inaczej spojrzeć na świat i dostrzec w niej dobre wyjaśnienia czy rozwiązania obserwowanych problemów. Ten praktyczny kontekst opisywanych zagadnień ma pokazać, że teorie ekonomii instytucjonalnej potrafią być bardzo użyteczne w poznaniu i zrozumieniu otaczającej nas rzeczywistości.

Publikacja skierowana jest do pracowników naukowych zajmujących się naukami ekonomicznymi i społecznymi. Może ona zachęcić czytelników do dalszego, bardziej szczegółowego zgłębiania teorii ekonomii instytucjonalnej oraz stanowić inspirację do ich wykorzystania w pracach badawczych z dziedziny nauk społecznych. Dzięki temu, że publikacja opisuje najważniejsze koncepcje teoretyczne ekonomii instytucjonalnej, dostarcza informacji o klasycznych źródłach literaturowych, może wskazywać drogę do dalszych pogłębionych analiz. Jednocześnie dzięki temu, że dostarcza kompleksowej wiedzy na temat ekonomii instytucjonalnej, może służyć jako podręcznik dla studentów ekonomii, zarządzania, czy też innych kierunków nauk społecznych.

Niewątpliwie nie jest możliwe zebranie w jednym miejscu wyczerpujących informacji o wszystkich zagadnieniach poruszanych przez ekonomię instytucjonalną i wyjaśnienie wszystkich potencjalnych problemów czy zastosowań analizowanych kwestii w praktyce. W publikacji zgromadzone zostały najważniejsze tematy, które pozwolą zrozumieć podejście ekonomii instytucjonalnej i zachęcą do dalszego pogłębiania szczególnie interesujących dla czytelników obszarów.

SPIS TREŚCI

Wstęp

1. Instytucje i ich rola w ekonomii
1. Wprowadzenie - czym jest ekonomia instytucjonalna
1.1. Ekonomia neoklasyczna - uproszczenia w analizach
1.2. Ekonomia neoklasyczna a ekonomia instytucjonalna - podejście do analiz
1.3. Włączenie instytucji do analiz społeczno-ekonomicznych
2. Instytucje - interpretacja pojęcia
2.1. Rodzaje instytucji
2.2. Powiązania między instytucjami
2.3. Instytucje a organizacje
3. Cele instytucji
4. Hierarchia instytucji
5. System instytucjonalny
5.1. Warunki sprawności systemu instytucjonalnego
5.2. Przenoszenie rozwiązań instytucjonalnych
6. Problemy do zastanowienia
7. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

2. Tradycyjna i nowa ekonomia instytucjonalna
1. Wprowadzenie
2. Tradycyjna ekonomia instytucjonalna
2.1. Thorstein Veblen
2.2. Wesley C. Mitchell
2.3. John R. Commons
2.4. Wspólne elementy podejścia tradycyjnej ekonomii instytucjonalnej
2.5. Spadek znaczenia tradycyjnej ekonomii instytucjonalnej
3. Nowa ekonomia instytucjonalna
3.1. Prekursorzy nowej ekonomii instytucjonalnej
3.2. Nurty nowej ekonomii instytucjonalnej
4. Tradycyjna i nowa ekonomia instytucjonalna - podobieństwa i różnice
4.1. Podobieństwa tradycyjnej i nowej ekonomii instytucjonalnej w podejściu do analiz
4.2. Różnice tradycyjnej i nowej ekonomii instytucjonalnej w podejściu do analiz
5. Problemy do zastanowienia
6. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

3. Teoria kontraktów
1. Wprowadzenie
2. Kontrakty - interpretacja
3. Rodzaje kontraktów
3.1. Struktury zarządzania w kontraktach
4. Problem niepełności kontraktów
5. Niepełność kontraktów w praktyce - przykłady
6. Proces kontraktowania
7. Schemat kontraktowania
8. Problemy do zastanowienia
9. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

4. Teoria kosztów transakcyjnych
1. Wprowadzenie
2. Transakcja jako punkt wyjścia analiz
3. Powstanie koncepcji kosztów transakcyjnych
4. Koszty transakcyjne - interpretacja
5. Próby pomiaru kosztów transakcyjnych w badaniach
6. Rodzaje kosztów transakcyjnych
6.1. Koszty transakcyjne według przyczyn powstawania
6.2. Koszty transakcyjne według płaszczyzn powstawania
6.3. Koszty transakcyjne według momentu powstawania
7. Teoria kosztów transakcyjnych w ujęciu Olivera Williamsona
7.1. Cechy podmiotów
7.2. Cechy transakcji
8. Organizacja transakcji
8.1. Rola kluczowych cech transakcji
8.2. Uzależnienie stron transakcji
8.3. Rola konfliktu w realizacji transakcji
8.4. Mechanizmy adaptacyjne w transakcjach
8.5. Kiedy powstanie przedsiębiorstwo - podsumowanie
9. Problemy do zastanowienia
10. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

5. Prawa własności i ich znaczenie w gospodarce
1. Wprowadzenie
2. Prawa własności - interpretacja
3. Cechy praw własności
4. Regulacja praw własności
4.1. Ograniczenia w dysponowaniu prawami własności
4.2. Efekty zewnętrzne
4.3. Przenoszenie praw własności
5. Efektywna alokacja praw własności
6. Wykształcenie praw własności
6.1. Rodzaje dóbr
6.2. Formy praw własności
6.2.1. Własność prywatna
6.2.2. Własność wspólna, czyli grupowa
6.2.3. Własność państwowa, czyli publiczna
6.3. Własność prywatna a państwowa - porównanie
7. Prawa własności a inne nurty nowej ekonomii instytucjonalnej
8. Twierdzenie Coase‘a
8.1. Wyjaśnienie twierdzenia na przykładzie konfliktu interesów hodowcy bydła i rolnika
8.2. Dyskusja nad twierdzeniem
9. Problemy do zastanowienia
10. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

6. Prawa własności - zarządzanie własnością wspólną
1. Wprowadzenie
2. Tragedia wspólnego pastwiska
3. Zarządzanie własnością wspólną
3.1. Przykłady dóbr wspólnych w badaniach
3.2. Złożoność układu praw własności zasobów wspólnej puli
3.3. Wybór odpowiedniej formy własności
3.3.1. Człowiek a homo oeconomicus
3.3.2. Wady alternatywnych rozwiązań - prywatyzacji i upaństwowienia
3.4. Własność wspólna jako potencjalnie efektywne rozwiązanie
3.5. Zasady efektywnego zarządzania własnością wspólną
3.6. Egzekwowanie zasad zarządzania własnością wspólną - eksperymenty
3.7. Własność wspólna - czy możliwy jest happy end?
4. Problemy do zastanowienia
5. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

7. Teoria agencji
1. Wprowadzenie
2. Relacja agencji
2.1. Asymetria informacji
2.2. Konflikt interesów
2.3. Podział ryzyka
2.4. Problem selekcji negatywnej i pokusy nadużycia
2.4.1. Selekcja negatywna
2.4.2. Pokusa nadużycia
2.5. Występowanie relacji agencji w praktyce - przykłady
2.5.1. Problem agencji w życiu pracownika
2.5.2. Problem nadzoru właścicielskiego
2.5.3. Efektywność gospodarowania zasobami przedsiębiorstwa
2.5.4. Problem agencji w gospodarce centralnie planowanej
3. Ograniczanie nieefektywności relacji agencji - przykłady
3.1. Ubezpieczenie a zachęta
3.2. Umowa o pracę - wynagrodzenie za wyniki
3.2.1. Wynagradzanie pracownika R&D
3.2.2. Wynagradzanie menedżera
3.2.3. Wynagradzanie pracownika odpowiedzialnego za wiele zadań
3.2.4. Praca w zespole
3.2.5. Motywacja karierą
3.2.6. Regulacje monopoli - niezależność regulatora
4. Problemy do zastanowienia
5. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

8. Przedsiębiorstwo w ujęciu instytucjonalnym
1. Wprowadzenie
2. Potrzeba stworzenia teorii przedsiębiorstwa
3. Przedsiębiorstwo w teorii neoklasycznej
4. Rozwój alternatywnych teorii przedsiębiorstwa
5. Przedsiębiorstwo w teorii kosztów transakcyjnych
5.1. Przyczyny powstawania przedsiębiorstw
5.2. Granice przedsiębiorstwa
5.3. Rozwinięcie teorii przedsiębiorstwa przez Olivera Williamsona
5.4. Integracja pionowa przedsiębiorstw
6. Kontraktowa teoria przedsiębiorstwa
7. Prawa własności a teoria przedsiębiorstwa
8. Podejście instytucjonalne do przedsiębiorstwa
8.1. Nowa perspektywa - transakcja
8.2. Przyczyny powstawania i granice wzrostu przedsiębiorstwa
8.3. Wnętrze przedsiębiorstwa
8.4. Właściciel przedsiębiorstwa
8.5. Cel przedsiębiorstwa
8.6. Otoczenie przedsiębiorstwa
9. Ład korporacyjny
10. Problemy do zastanowienia
11. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

9. Zmiany instytucji
1. Wprowadzenie
2. Zmiany instytucji - podstawowe problemy
3. Nurt instytucjonalno-ewolucyjny a zmiany instytucji
3.1. Rutynowe zachowania podmiotów
3.2. Przebieg zmian instytucji
3.3. Zależność od ścieżki zdarzeń
4. Zmiana instytucji według Douglassa Northa
4.1. Przyczyny zmian instytucji
4.2. Zmiana jako proces
4.3. Matryca instytucjonalna i zależność od przeszłej ścieżki zdarzeń
4.4. Nagłe zmiany instytucji
4.5. Efektywność adaptacyjna systemu instytucjonalnego
5. Zmiana instytucji według Masahiko Aoki
5.1. Nowe podejście do instytucji
5.2. System instytucjonalny jako wynik gry
6. Zmiana ewolucyjna instytucji a zmiana radykalna
6.1. Zmiana instytucji formalnych
6.2. Zmiana instytucji nieformalnych
7. Problemy do zastanowienia
8. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

10. Instytucje a rozwój gospodarczy
1. Wprowadzenie
2. Znaczenie i zróżnicowanie wzrostu gospodarczego
3. Tradycyjne teorie wzrostu
4. Instytucje a wzrost gospodarczy
4.1. Trudności we włączeniu do analiz wzrostu czynników instytucjonalnych
4.2. Instytucje kluczowe dla wzrostu gospodarczego
5. Ład w gospodarce i jego znaczenie dla wzrostu
5.1. Ład spontaniczny
5.2. Ład stanowiony
5.3. Ład w różnych systemach
6. Problemy do zastanowienia
7. Literatura uzupełniająca - wybrane pozycje

Zakończenie

Bibliografia