EDUKACJA DO OPORU I (NIE)POSŁUSZEŃSTWA. KU EMANCYPACJI I DEMOKRACJI

ISBN: 978-83-66951-26-6

212 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2021

Zasadniczym przedmiotem rozważań zawartych w książce "Edukacja do oporu i (nie)posłuszeństwa. Ku emancypacji i demokracji" jest problem roli postaw oporu, buntu oraz nieposłuszeństwa jako czynnika postępowych zmian społeczno-edukacyjnych. Autor książki - profesor Andrzej Olubiński - biorąc pod uwagę zarówno przykłady historyczne, jak i określoną wiedzę społeczno-psychologiczną związaną z rolą postaw krytyki, buntu czy nieposłuszeństwa w rozwoju społecznym oraz w akceleracji pożądanych zmian w osobowości, opowiada się za potrzebą szeroko pojętej edukacji właśnie do tego rodzaju postaw i zachowań, i to w możliwie jak najszerszej skali. Jak poucza nas bowiem historia zmian społecznych, wszędzie tam gdzie naturalne odruchy społecznej niezgody oraz buntu były neutralizowane czy tłumione, tam na ogół mieliśmy do czynienia z funkcjonowaniem systemów opresyjno-autorytarnych, zarówno w skali społeczno-politycznej, jak i na poziomie wąsko pojętej oświaty. Oczywistym zaś edukacyjnym efektem funkcjonowania tego typu niekrytycznych czy niebuntujących się społeczeństw, było ukształtowanie, z jednej strony postaw konformistycznych, uległych oraz zgody, także wobec istnienia zła, niesprawiedliwości, nietolerancji, przemocy, chamstwa czy głupoty, a z drugiej zgoda na społeczno-kulturalną stagnację, na umacnianie opresji, na centralizację działalności poszczególnych instytucji społecznych, a w sumie ogólne przyzwolenie na umacnianie się nieludzkiego systemu. W tym kontekście osobnym wątkiem książki jest problem nie tylko niezgody czy nieposłuszeństwa, ale też problem krytycznej zgody oraz krytycznego posłuszeństwa wobec takich wartości, które stanowią przeciwieństwo systemów autorytarnych oraz wartości antyhumanistycznych, takich jak np.: życia i zdrowia, wolności, tolerancji, miłości, prawdy, mądrości, pomocniczości, demokracji itp. Jak zatem wynika to z treści poszczególnych fragmentów, Autor stara się wyraźnie rozgraniczyć konieczne posłuszeństwo wobec ogólnohumanistycznych wartości, od niezgody na posłuszeństwo wobec zła, a zatem także postawę koniecznego nieposłuszeństwa wobec zła oraz krytycznego posłuszeństwa wobec dobra. Końcowym fragmentem książki jest podsumowanie całości zawartych wcześniej rozważań odnoszących się do potrzeby szerokiej edukacji do kształtowania oraz umacniania właściwych postaw niezgody, buntu, protestów oraz nieposłuszeństwa jako wskaźników oraz warunków rozwijania wolności, twórczości, emancypacji oraz demokracji.

SPIS TREŚCI

Wstęp

ROZDZIAŁ I
O ludzkich odruchach oporu buntu i krytycznej niezgody
1. Edukacyjna rola postaw sprzeciwu
2. Od buntu do krytycznej niezgody
3. Od postawy krytycznej do teorii krytycznej w naukach społecznych
4. O sensie i celach pedagogiki krytycznej
Podsumowanie

ROZDZIAŁ II
Kiedy i dlaczego warto być (nie)posłusznym
1. Problem obywatelskiego (nie)posłuszeństwa - reminiscencje
historyczno-filozoficzne, terminologiczne oraz prawno-etyczne
2. Problem nieposłuszeństwo jako czynnik zmian i rozwoju
3. O nieposłuszeństwie niecedowalnym oraz odpowiedzialnym
4. Nieposłuszeństwo obywatelskie jako atrybut demokracji
5. Od słusznego nieposłuszeństwa do krytycznego posłuszeństwa
6. O psychospołecznych skutkach posłuszeństwa ślepego
7. O niebezpieczeństwie zachowań nadposłusznych
8. O potrzebie posłuszeństwa wobec wartości
Podsumowanie

ROZDZIAŁ III
O nie-posłuszeństwie wobec jakich wartości oraz antywartości
Uwagi wprowadzające
1. Ochrona życia i zdrowia versus zabijanie życia i lekceważenie
zdrowia
A. Życie i zdrowie jako wartości najcenniejsze
(w kierunku postawy biofilnej)
B. O zabijaniu życia oraz deprecjonowaniu wartości zdrowia
2. Wolność jako źródło szczęścia i rozwoju versus o życiu zniewolonym
A. Musimy bronić wolności
B. Zniewolona egzystencja to życie bez nadziei i sensu
3. Prawdziwy człowiek to istota zdolna do miłości
versus trudno się zgodzić na nienawiść i przemoc
A. O istocie prawdziwie ludzkiej miłości
B. O konieczności demaskowania pseudomiłości oraz sprzeciwie
wobec nienawiści, wrogości i przemocy
4. Zdrowy człowiek pragnie żyć we wspólnocie versus chory to narcystyczny indywidualista
A. Wspólnotowa solidarność daje poczucie bezpieczeństwa
oraz nadzieję na godne życie
B. Zdradliwy paradygmat neoliberalizmu: ja, mi, moje... za wszelką cenę!
5. O wartości poszukiwania prawdy versus kłamstwo jako prawda fałszywa
A. Po co warto walczyć o prawdę
B. Posługiwanie się kłamstwem jako prawdą jest demoralizującą manipulacją
6. Tolerancja to podstawowa norma życia otwartych społeczeństw
versus nietolerancja to wrogość, przemoc, agresja i wiele ludzkich
dramatów
A. Tolerancja to akceptacja różnorodności
B. Powinniśmy być nietolerancyjni wobec wszelkiego zła
7. Mądrość jako czynnik (samo)rozwoju versus o buncie przeciw ignorancji i głupocie
A. Trzeba stawać w obronie mądrości
B. Walczmy z dyletanctwem i głupotą
8. Kultura bycia na co dzień rozwija i umacnia więzi versus
nie zgadzajmy się na prostactwo i chamstwo
A. O istocie i sensie dobrego wychowania
B. O napiętnowaniu prostactwa oraz chamstwa
Podsumowanie

ROZDZIAŁ IV
Postawy (nie)zgody i oporu jako wskaźniki charakteru procesów
społeczno-edukacyjnych
Uwagi wstępne
1. O skutkach (nie)zgody na "komfort" pogoni za "mieć" lub poparcia dla "być"
A. O korzyściach życia na "być"
B. Czy nie szkoda życia goniąc za "mieć"?
2. Osoba zamknięta oraz oportunistyczna to wynik tresury do posłuszeństwa - otwarta to efekt edukacji do wyrażania sprzeciwu w obronie wartości
A. Jeśli wszyscy się na wszystko zgadzają, to de facto trudno o postępowe zmiany
B. Człowiek otwarty to buntowniczy nonkonformista
3. Edukacja ku emancypacji oraz samorealizacji - to pokonywanie
trudności i barier
A. Emancypacyjne funkcje współczesnej edukacji według Komisji
Europejskiej
B. Samorealizacja jako trudna sztuka dążenia do doskonałości
4. O emancypacyjnej pedagogice obywatelskiego zaangażowania
5. W kierunku pedagogiki krytyczno-interwencyjnej
6. Edukacja do oporu, (nie)zgody i (nie)posłuszeństwa jako warunek budowania humanistycznej demokracji
Podsumowanie

Zakończenie

Literatura

Źródła internetowe