REGUŁY I ILUZJE FISKALNE W POLSCE. UJĘCIE PRAWNOFINANSOWE

ISBN: 978-83-8206-348-6

408 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2021

We współczesnych demokracjach istnieją liczne czynniki polityczno-instytucjonalne, które sprawiają, że prowadzona przez władze publiczne polityka nie dąży do maksymalizacji użyteczności społecznej. Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest brak poczucia prywatnej współodpowiedzialności za stan finansów publicznych ze strony pojedynczych obywateli. Jednocześnie asymetria informacji powoduje, że nie są oni dostatecznie świadomi istnienia i roli długookresowych ograniczeń budżetowych. W konsekwencji budują sobie fałszywe wyobrażenie na temat możliwych wariantów demokratycznego wyboru, czyli podlegają iluzji fiskalnej. Skutkuje to permanentnym deficytem budżetowym, który prowadzi do szybkiej akumulacji zadłużenia. Okoliczności te stanowią największe wyzwanie dla stabilności fiskalnej, którą należy uznać za dobro publiczne warunkujące zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy, a tym samym wymagające szczególnej ochrony. Uzasadnia to stworzenie takich rozwiązań instytucjonalnych, które zabezpieczałyby interesy obywateli danego kraju przed konsekwencjami nadmiernie rozluźnionej polityki fiskalnej. Rozwiązania te - stanowiące obszerną i wewnętrznie zróżnicowaną grupę - określa się wspólnym mianem "reguł fiskalnych". W ogólnym założeniu władze publiczne poddawane ograniczeniom wynikającym z tych reguł powinny wdrażać reformy zmierzające do poprawy stanu finansów publicznych. W praktyce można się jednak spotkać z działaniami polegającymi na rozluźnianiu tych ograniczeń. W tym celu władze publiczne dostosowują kształt reguł fiskalnych do bieżących potrzeb politycznych lub też obchodzą te reguły poprzez budowanie iluzji fiskalnych. Ten ostatni skutek można osiągnąć między innymi poprzez działania z zakresu kreatywnej rachunkowości. Niestety oba przywołane instrumenty służące rozluźnieniu ograniczeń wynikających z reguł fiskalnych są od lat wykorzystywane przez polskie władze publiczne. Rodzi to konieczność opracowania założeń nowych rozwiązań instytucjonalnych, które stałyby na straży stabilności fiskalnej w Polsce.

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów
Akty prawne
Czasopisma i publikatory
Organy i instytucje
Inne

Wstęp

Rozdział 1
Istota i determinanty stabilności fiskalnej
1.1. Skłonność do deficytu
1.2. Ewolucja poglądów na temat stabilności fiskalnej
1.3. Ocena stabilności fiskalnej
1.4. Przejawy i konsekwencja nierównowagi fiskalnej
1.5. Przywracanie stabilności fiskalnej
1.6. Istota stabilności fiskalnej - próba syntezy
1.7. Podsumowanie

Rozdział 2
Reguły fiskalne w teorii i praktyce
2.1. Historia rozwoju reguł fiskalnych
2.2. Istota i cel wprowadzenia reguł fiskalnych
2.3. Klasyfikacja reguł fiskalnych
2.4. Skuteczność, restrykcyjność i konstrukcja reguł fiskalnych
2.5. Indeksy reguł fiskalnych
2.6. Podsumowanie

Rozdział 3
Polskie reguły fiskalne na tle porównawczym
3.1. Obowiązujące w Polsce reguły fiskalne w ujęciu historycznym
3.2. Polskie reguły fiskalne na tle reguł fiskalnych innych państw UE
3.3. Konstrukcja bułgarskich reguł fiskalnych
3.4. Konstrukcja holenderskich reguł fiskalnych
3.5. Konstrukcja maltańskich reguł fiskalnych
3.6. Polska reguła zadłużeniowa i jej mechanizm korekcyjny
3.7. Polska tymczasowa i stabilizująca reguła wydatkowa
3.8. Polskie reguły fiskalne - wnioski de lege lata
3.9. Podsumowanie

Rozdział 4
Iluzje fiskalne w teorii i praktyce
4.1. Przyczyny, istota i konsekwencje iluzji fiskalnych
4.2. Tradycyjne ujęcie iluzji fiskalnych
4.3. Nowoczesne ujęcie iluzji fiskalnych
4.4. Klasyfikacja niestrukturalnych dostosowań fiskalnych
4.5. Praktyczne przykłady usprawnień rachunkowych na świecie
4.6. Podsumowanie

Rozdział 5
Iluzje fiskalne w Polsce
5.1. Polska i unijna metodologia obliczania wskaźników fiskalnych
5.2. Optymistyczne prognozowanie budżetowe w Polsce
5.3. Polskie usprawnienia rachunkowe w ujęciu historycznym
5.4. Usprawnienia rachunkowe w Polsce - wnioski de lege lata
5.5. Podsumowanie

Rozdział 6
Wnioski de lege ferenda
6.1. Zasada stabilności fiskalnej
6.2. Polskie ramy budżetowe
6.3. Proponowany kształt polskich reguł fiskalnych
6.4. Mechanizm monitorowania przestrzegania polskich reguł fiskalnych
6.5. Podsumowanie

Zakończenie

Bibliografia
Źródła prawa
Orzecznictwo
Literatura
Inne dokumenty
Źródła internetowe

Spis rysunków, tabel i wzorów