PRZEKSZTAŁCENIA MAŁYCH MIAST W POLSCE NA PRZYKŁADZIE SPECYFIKI MIAST MAZOWIECKICH W STREFIE PODMIEJSKIEJ WARSZAWY

ISBN: 978-83-8156-119-8

191 stron
format: A4
oprawa: miękka
Rok wydania: 2020

W monografii przedstawiono wyniki badań dotyczących procesów rozwojowych małych miast (do 20 tys. mieszkańców) w Polsce położonych w strefach podmiejskich większych ośrodków. Badania przeprowadzono na przykładzie strefy podmiejskiej Warszawy, a ich zakres merytoryczny obejmował zagadnienia urbanistyki i architektury oraz zmian krajobrazu miejskiego, jakie zaszły na obszarach małych miast w wyniku dwóch transformacji ustrojowych - wprowadzenia gospodarki socjalistycznej po 1945 roku i powrotu do gospodarki kapitalistycznej po 1989 roku.

Problematyka badań koncentrowała się na trzech obszarach: przekształceniach przestrzennych wpływających na wykorzystanie terenów miejskich i zmianach ich struktury fizjonomicznej, co zrealizowano w wyniku analiz szczegółowych wybranych małych miast; procesach rozwojowych charakterystycznych dla małych miast w strefach podmiejskich, na podstawie analizy szczegółowej wybranych miast; przedstawieniu teoretycznych modeli urbanistycznych dla miast w strefach podmiejskich jako rozwiązań naprawczych i przyszłych, możliwych kierunków rozwoju małych ośrodków, na podstawie doświadczeń polskich i zagranicznych.

Zakres terytorialny badań obejmował układ osadniczy strefy podmiejskiej Warszawy z wyróżnieniem małych ośrodków miejskich. Granicę zewnętrzną obszaru badań przyjęto jako granicę obszaru metropolitalnego Warszawy (OMW), którego delimitacje przeprowadzono w pracach studialnych Mazowieckiego Biura Rozwoju Regionalnego w Warszawie w 2005 i 2010 roku. Obszar ten podlega współcześnie silnej presji urbanizacyjnej i przemianom w kierunku rozwoju funkcji mieszkaniowo-usługowej.

Zakres czasowy przeprowadzonych badań obejmował okres od 1945 roku, z uwzględnieniem uwarunkowań historycznych rozwoju miast, od czasu ich lokacji. Szczególny nacisk prowadzanych analiz położono na okres ostatnich 30 lat, po transformacji ustrojowej.

Celem badań była: identyfikacja etapów i związanych z nimi problemów rozwoju miast położonych w strefach podmiejskich; analiza przeobrażeń przestrzennych małych miast, jakie zaszły na ich obszarach po 1945 roku, w wyniku wprowadzenia gospodarki socjalistycznej i transformacji ustrojowej w 1989 roku; postawienie diagnozy stanu istniejącego zagospodarowania historycznych zespołów miejskich na przykładzie wybranych 8 małych miast w strefie podmiejskiej Warszawy; zdefiniowanie procesów rozwojowych, sytuacji problemowych i czynników, które wpływają na rozwój małych miast w strefach podmiejskich; analiza teoretycznych modeli miast europejskich w celu zdefiniowania możliwych kierunków rozwojowych małych miast w Polsce; przedstawienie działań naprawczych i narzędzi urbanistycznych dla małych miast, które mogłyby wpłynąć na ich harmonijny rozwój w przyszłości.

SPIS TREŚCI

1. WPROWADZENIE
1.1. Przedmiot, zakres i cel badań
1.2. Wybór miast do badań szczegółowych
1.3. Metodyka prowadzonych badań
1.4. Układ pracy
1.5. Stan badań dotyczących małych miast

2. MAŁE MIASTO W STRUKTURZE OSADNICZEJ STREFY PODMIEJSKIEJ
2.1. Miasto i jego strefa podmiejska
2.2. Prawna ochrona miast w Europie
2.2.1. Specyfika i ochrona miasta europejskiego
2.2.2. Ochrona miast historycznych
2.2.3. Podstawy prawne zagospodarowania przestrzennego i ochrony miast w Polsce
2.3. Typologia małych miast
2.3.1. Klasyfikacja małych miast według liczby mieszkańców
2.3.2. Klasyfikacja małych miast według genezy procesu kształtowania się funkcji miejskich
2.4. Charakterystyka małych miast
2.4.1. Czynniki urbanistyczne wpływające na kształtowanie się małych miast
2.4.2. Charakterystyczne cechy małego miasta
2.4.3. Struktura funkcjonalna małych miast
2.5. Kierunki i uwarunkowania rozwoju małych miast po II wojnie światowej

3. ROZWÓJ URBANIZACJI W STREFIE PODMIEJSKIEJ WARSZAWY DO 1939 ROKU
3.1. Proces lokacji i rozwoju miast mazowieckich do 1795 roku
3.2. Urbanizacja strefy podmiejskiej Warszawy do I wojny światowej
3.3. Urbanizacja strefy podmiejskiej Warszawy w okresie międzywojennym

4. PRZEOBRAŻENIA PRZESTRZENNE MIAST STREFY PODMIEJSKIEJ WARSZAWY PO 1945 ROKU
4.1. Rozwój aglomeracji warszawskiej od 1945 roku
4.1.1. Uwarunkowania rozwoju strefy podmiejskiej Warszawy
4.1.2. Kształtowanie modelu sieci osadniczej aglomeracji
4.2. Przeobrażenia przestrzenne miast w epoce socjalistycznego modernizmu
4.3. Przeobrażenia i konflikty przestrzenne miast po 1989 roku
4.4. Czynniki wzrostu miast w strefie podmiejskiej Warszawy po 1945 roku - "od miasta małego do średniego"

5. PROCESY ROZWOJOWE WYBRANYCH MAŁYCH MIAST W STREFIE PODMIEJSKIEJ WARSZAWY
5.1. Przekształcenia struktury demograficznej i zawodowej
5.2. Proces rozpraszania zabudowy miasta
5.2.1. Rozpraszanie terytorialne
5.2.2. Rozpraszanie a dokumenty planistyczne
5.2.3. Proces przeobrażeń intensywności zabudowy
5.3. Proces przeobrażeń struktury funkcjonalnej miast
5.3.1. Funkcje dominujące miast i ich przemiany
5.3.2. Rozpraszanie struktury funkcjonalnej
5.3.3. Proces przekształceń centrum miasta
5.4. Proces przekształceń układu przestrzennego miasta
5.4.1. Przekształcenia układów ulicznych
5.4.2. Przekształcenia rynku miasta
5.4.3. Przekształcenia pozostałych placów miejskich
5.4.4. Przekształcenia działek miejskich
5.5. Proces przeobrażeń struktury społecznej miasta
5.5.1. Przekształcenia grup społeczno-kulturowych miast
5.5.2. Migracje wewnętrzne ludności według statusu społecznego
5.5.3. "Przestrzenie prospołeczne" w miastach
5.6. Proces przekształceń fizjonomii miasta
5.6.1. Struktura fizjonomiczna miasta
5.6.2 Przekształcenia struktury fizjonomicznej
5.7. Dostępność transportowa miasta
5.7.1. Zależność miasta od rozwiązań transportowych
5.7.2. Proces zanikania miasta dla pieszych
5.8. Proces przekształceń krajobrazu naturalnego miasta

6. KIERUNKI ROZWOJU MAŁYCH MIAST
6.1. Teoretyczne modele urbanistyczne małych i średnich miast
6.1.1. Miasta-ogrody
6.1.2. Miasto Nowego Urbanizmu
6.1.3. Miasto proekologiczne i zrównoważone
6.1.4. Miasto odporne (resilient city)
6.1.5. Miasto przyjazne starzeniu (age-friendly-city)
6.1.6. Miasto Cittaslow
6.1.7. Miasta nowych technologii (smart city)
6.1.8. Miasto dobre do życia
6.2. Teoretyczne modele rozwoju małych miast w Polsce
6.2.1. Celowość teoretycznych modeli rozwojowych w warunkach Polski
6.2.2. Model "naprawianego" miasta
6.2.3. Dobre praktyki w krajach Unii Europiejskiej

7. MOŻLIWE DZIAŁANIA NAPRAWCZE

8. PODSUMOWANIE

Bibliografia

Spis ilustracji, tabel i wykresów

Słowniczek zastosowanych pojęć