OCHRONA SYGNALISTÓW PRAKTYCZNY PORADNIK Z WZORAMI DLA SEKTORA PUBLICZNEGO I PRYWATNEGO

ISBN: 978-83-8235-340-2 246 stron format: B5 oprawa: miękka Rok wydania: 2021

Kompleksowe i praktyczne wyjaśnienie problematyki przygotowywania i wdrażania procedury ochrony sygnalistów, czyli osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej, zarówno w podmiotach prywatnych, jak i w jednostkach sektora publicznego.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (tzw. dyrektywa o ochronie sygnalistów) musi zostać implementowana do polskiego porządku prawnego do 17.12.2021 r. Do 17 grudnia 2021 r. przygotować się zatem muszą podmioty z sektora prywatnego zatrudniające powyżej 250 pracowników oraz wszystkie podmioty z sektora publicznego - z wyjątkiem gmin zamieszkałych przez mniej niż 10 000 mieszkańców (urzędy gmin, starostwa powiatowe, urzędy marszałkowskie, spółki komunalne, szpitale, szkoły), a także wszystkie podmioty z sektora finansowego, niezależnie od ich wielkości. Dla tych wszystkich podmiotów oznacza to stworzenie i wdrożenie całkowicie nowych procedur wewnętrznych określających zasady ochrony sygnalistów, powołanie nowego stanowiska w organizacji, uruchomienie kanałów wewnętrznych niezbędnych do zgłaszania naruszeń przez sygnalistę, zapewniających mu anonimowość i gwarantujących mu bezpieczeństwo przed negatywnymi konsekwencjami dokonania takiego zgłoszenia (np. zwolnienie, wstrzymanie awansu, degradacja, nieprzedłużenie umowy o pracę zawartej na czas określony).

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów

Wykaz literatury

O Autorach

Wprowadzenie

Rozdział I. Cel i zakres ochrony udzielanej sygnalistom
1. Uwagi ogólne
2. Cel dyrektywy 2019/1937
3. Zakres ochrony sygnalistów
4. Sygnaliści nieobjęci ochroną
5. Ochrona sygnalistów w Polsce

Rozdział II. Wewnętrzne kanały dokonywania zgłoszeń
1. Uwagi ogólne
2. Warunki objęcia ochroną
3. Wewnętrzne kanały dokonywania zgłoszeń i działania następcze
3.1. Podstawowe reguły
3.2. Zgłoszenie
3.3. Przyjmowanie zgłoszeń
3.4. Poufność i zakaz działań odwetowych
3.5. Komisja wyjaśniająca
3.6. Postępowanie wyjaśniające
4. Podsumowanie

Rozdział III. Procedury antydyskryminacyjne i antymobbingowe a system ochrony sygnalistów
1. Uwagi ogólne
2. Obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji i mobbingowi
3. Wewnętrzne mechanizmy przeciwdziałania dyskryminacji i mobbingowi
4. Zintegrowanie wewnętrznych procedur

Rozdział IV. Zakaz działań odwetowych wobec sygnalistów
1. Uwagi ogólne
2. Definicja działań odwetowych
3. Formy działań odwetowych
4. Środki ochrony prawnej przed działaniami odwetowymi
5. Zakaz działań odwetowych w prawie polskim (przed transpozycją dyrektywy 2019/1937)
6. Podsumowanie

Rozdział V. Przeciwdziałanie korupcji i przestępstwa korupcyjne w kontekście ochrony sygnalistów
1. Uwagi ogólne
2. Wzajemne relacje pomiędzy przeciwdziałaniem korupcji i ochroną sygnalistów
2.1. Korupcja jako rodzaj naruszenia mogącego podlegać zgłoszeniu przez sygnalistę
2.2. System zgłaszania naruszeń i ochrony sygnalistów jako element i mechanizm kontrolny systemu przeciwdziałania korupcji
2.3. Szczególne regulacje dotyczące quasi-sygnalistów w kontekście przestępstw korupcyjnych
3. Przestępstwa korupcyjne w KK
3.1. Łapownictwo bierne
3.2. Łapownictwo czynne
3.3. Łapownictwo czynne i bierne w sektorze prywatnym
4. Instytucja wyłączenia karalności - zawiadomienie o przestępstwie korupcyjnym
5. Sygnalista będący sprawcą naruszenia na przykładzie naruszeń o charakterze korupcyjnym
6. Lista podstawowych elementów procedur antykorupcyjnych z objaśnieniami

Rozdział VI. Przeciwdziałanie praniu pieniędzy a ochrona sygnalistów
1. Uwagi ogólne
2. Katalog instytucji obowiązanych
3. Anonimowe zgłoszenia nieprawidłowości w instytucjach obowiązanych
4. Sygnalista w TerroryzmU
5. Naruszenia będące przedmiotem zgłoszenia
6. Anonimowość zgłoszeń
7. Procedura zgłaszania nieprawidłowości
8. Wewnętrzne procedury instytucji obowiązanej
9. Ochrona sygnalistów w TerroryzmU
10. Zgłoszenia nieprawidłowości przyjmowane przez GIIF
11. Dyrektywa 2019/1937 a TerroryzmU

Rozdział VII. Odpowiedzialność sygnalisty za bezprawne zgłoszenie lub ujawnienie publiczne informacji na temat naruszeń
1. Uwagi ogólne
2. Podmiotowy zakres odpowiedzialności
2.1. Osoba dokonująca zgłoszenia
2.1.1. Informacja na temat naruszeń
2.1.1.1. Pojęcie informacji na temat naruszeń
2.1.1.2. Pojęcie naruszenia
2.1.1.3. Wyłączenia
2.1.2. Kontekst pracowniczy
2.2. Osoba dokonująca anonimowego zgłoszenia
3. Przedmiotowy zakres odpowiedzialności
3.1. Podanie nieprawdziwych informacji
3.1.1. Świadome podanie nieprawdziwych informacji
3.1.2. Świadome i celowe podanie niedokładnych lub wprowadzających w błąd informacji
3.1.3. Nieświadome podanie nieprawdziwych, niedokładnych lub wprowadzających w błąd informacji
3.1.4. Dobra wiara
3.2. Zgłoszenie informacji wbrew ustalonemu trybowi
3.3. Brak niezbędności ujawnienia naruszenia
3.4. Działania lub zaniechania niezwiązane ze zgłoszeniem
3.5. Popełnienie czynu zabronionego
4. Rodzaje odpowiedzialności
4.1. Odpowiedzialność administracyjna
4.2. Odpowiedzialność cywilna
4.3. Odpowiedzialność dyscyplinarna
4.4. Odpowiedzialność karna

Rozdział VIII. Zgłaszanie nieprawidłowości w zakresie ochrony prywatności i danych osobowych
1. Uwagi ogólne
2. Zgłaszanie nieprawidłowości dotyczących RODO
2.1. Naruszenia zasad dotyczących przetwarzania danych osobowych
2.2. Naruszenia w zakresie zgodności przetwarzania z prawem
2.3. Naruszenie przepisów dotyczących ochrony danych osobowych związane z brakiem lub nieprawidłową realizacją obowiązków informacyjnych
2.4. Naruszenia w zakresie realizacji praw podmiotów danych
2.5. Naruszenia w zakresie prawidłowego wypełniania obowiązków przez administratora
3. Zgłaszanie nieprawidłowości na gruncie dyrektywy 2002/58/WE
3.1. Zgłaszanie naruszeń dotyczących bezpieczeństwa sieci
3.2. Zgłaszanie naruszeń dotyczących poufności komunikacji
3.3. Zgłaszanie naruszeń w zakresie wykorzystywania danych o ruchu, danych dotyczących połączeń i danych o lokalizacji
3.4. Zgłaszanie naruszeń dotyczących danych osobowych ujawnionych w publicznie dostępnych spisach abonentów
3.5. Zgłaszanie naruszeń w zakresie przesyłania komunikatów niezamówionych
3.6. Relacja pomiędzy dyrektywą 2002/58/WE a RODO
4. Zgłaszanie nieprawidłowości na gruncie dyrektywy 2016/1148
5. Podsumowanie
6. Lista kontrolna dla osoby dokonującej zgłoszenia w zakresie naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych

Rozdział IX. Whistleblowing i jego wpływ na organizację w kontekście RODO
1. Uwagi ogólne
2. Wdrożenie procesu zgłaszania naruszeń i ochrony sygnalistów
3. Analiza ryzyka i ocena skutków dla ochrony danych
4. Wybór podstawy przetwarzania
5. Ocena prawnie uzasadnionego interesu
6. Obowiązek informacyjny
6.1. Informacja dla sygnalisty
6.2. Informacja dla domniemanego sprawcy
6.3. Informacje dla świadków
6.4. Informacje dla osób trzecich
7. Prawa osób, których dane dotyczą
7.1. Zasady odroczenia lub ograniczenia praw
7.2. Prawo dostępu do danych
7.3. Prawo do sprostowania
7.4. Prawo do sprzeciwu
7.5. Prawo do usunięcia danych
7.6. Prawo do ograniczenia przetwarzania
7.7. Prawo do przenoszenia danych
8. Bezpieczeństwo i pozostałe zasady ochrony danych
8.1. Ograniczenie celu
8.2. Minimalizacja danych
8.3. Bezpieczeństwo danych w spoczynku i podczas przekazywania
8.4. Okres przechowywania danych
8.5. Ochrona osób właściwych
9. Rejestr czynności przetwarzania (RCP)
10. Wybór podmiotu przetwarzającego (system informatyczny)
11. Podsumowanie

Rozdział X. Sygnaliści w sektorze zdrowia
1. Ochrona zdrowia w czasach sygnalistów
2. Pacjent jako sygnalista
3. Konstytucyjna wolność słowa
4. Prawa medyków (lekarzy, pielęgniarek, położnych, diagnostów laboratoryjnych, ratowników medycznych, fizjoterapeutów)
5. Ochrona dóbr osobistych medyków
6. Korupcja w ochronie zdrowia
7. Kodeks Etyki Pracownika
8. Compliance Officer
9. Podsumowanie

Rozdział XI. Stosowanie dyrektywy o sygnalistach a obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej
1. Uwagi ogólne
2. Obowiązki powiadamiania organów państwowych na przykładzie innych wybranych dziedzin prawa
3. Zakres podmiotowy
3.1. Podmioty uprawnione do stosowania dyrektywy 2019/1937
3.2. Związek naruszenia z wykonywaną pracą
4. Tajemnica zawodowa
4.1. Definicja tajemnicy zawodowej
4.2. Prawnicza tajemnica zawodowa
4.3. Lekarska tajemnica zawodowa
4.4. Dziennikarska tajemnica zawodowa
4.5. Względny charakter tajemnicy zawodowej
4.6. Wyjątki od stosowania dyrektywy 2019/1937
4.7. Sygnaliści w orzecznictwie (na przykładzie postanowienia SN z 21.5.2019 r., II DSI 66/18)

Rozdział XII. Zgłaszanie naruszeń w sektorze publicznym
1. Uwagi ogólne
2. Sektor publiczny
2.1. Zakres pojęcia "sektor publiczny"
2.2. Jednostki sektora finansów publicznych
2.3. Kryterium "zadania publicznego"
2.4. Analogie do sektora publicznego w przepisach o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego
2.5. Sektor publiczny na tle prawa zamówień publicznych
2.6. Sektor publiczny na tle regulacji o partnerstwie publiczno-prywatnym
3. Obszary zgłaszania naruszeń w sektorze publicznym
3.1. Obszary naruszeń
3.2. Naruszenia w sferze imperium i dominium
3.3. Współoddziaływanie w obszarach naruszeń
3.4. Obszar ochrony prywatności i danych osobowych w sektorze publicznym
4. Zgłaszanie naruszeń przez sygnalistów a inne rozwiązania dedykowane weryfikacji nieprawidłowości w sektorze publicznym
4.1. Zarys problematyki różnych trybów weryfikacji działania w sektorze publicznym
4.2. Prawo petycji, skarg i wniosków a zgłaszanie naruszeń na podstawie dyrektywy 2019/1937
5. Granice i wyłączenia przedmiotowe istotne dla sektora publicznego
6. Sygnaliści w sektorze publicznym
6.1. Sygnaliści - zakres podmiotowy
6.2. Specyfika grup pracowniczych w sektorze publicznym
6.2.1. Członkowie korpusu służby cywilnej
6.2.2. Urzędnicy państwowi
6.2.3. Pracownicy samorządowi
6.3. Osoby pozostające w pozapracowniczych relacjach z podmiotami sektora publicznego
7. Warunki objęcia ochroną osób dokonujących zgłoszenia w sektorze publicznym
8. Obowiązek zachowania poufności a dostęp do informacji publicznej
9. Zgłoszenia naruszeń w sektorze publicznym oraz ujawnienie publiczne

Rozdział XIII. Korzystanie z zewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń oraz ujawnienie publiczne
1. Uwagi ogólne
1.1. Zakres przedmiotowy dyrektywy 2019/1937
1.2. Zakres podmiotowy stosowania dyrektywy 2019/1937
2. Kanały dokonywania zgłoszeń
2.1. Kanały wewnętrzne
2.2. Kanały zewnętrzne
2.2.1. Struktura zewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń
2.2.2. Obowiązki członków personelu organów odpowiedzialnych za rozpatrywanie zgłoszeń
2.2.3. Forma dokonywania zgłoszenia zewnętrznego
2.2.4. Obowiązki organów przyjmujących zgłoszenia
2.2.4.1. Obowiązki informacyjne realizowane wobec osoby zgłaszającej nieprawidłowości
2.2.4.2. Ogólne obowiązki informacyjne
2.2.4.3. Obowiązki informacyjne względem innych instytucji, organów, jednostek organizacyjnych UE
2.2.4.4. Inne obowiązki organów państw członkowskich
2.3. Ujawnienie publiczne
3. Regulacje krajowe dokonywania zgłoszeń zewnętrznych i ujawnienia publicznego
4. Podsumowanie

Rozdział XIV. Wzory dokumentów
1. Wzór procedury dotyczącej przyjmowania zgłoszeń oraz podejmowania działań następczych w związku z tymi zgłoszeniami
2. Wzór zgłoszenia dyskryminacji, mobbingu lub zachowań niepożądanych
3. Wzór zgłoszenia nieprawidłowości
4. Wzór procedury zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
5. Wzór formularza zgłoszenia działań odwetowych
6. Wzór Kodeksu Etyki Pracownika