"NIGDY WIĘCEJ WOJNY"! 1 WRZEŚNIA W KULTURZE PAMIĘCI POLSKI I NIEMIEC W LATACH 1945-1989

ISBN: 978-83-66849-80-8

375 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2022

Hasło "Nigdy więcej wojny" w istotny sposób współtworzyło pamięć o 1 września w Polsce, NRD i RFN. W każdym z tych krajów stało się jednak nośnikiem odmiennych treści. Autorzy pokazują, jak w Polsce oraz w obu państwach niemieckich od 1945 do 1989 roku media kształtowały pamięć zbiorową o ataku Niemiec na Polskę i o wybuchu II wojny światowej. Poszukują odpowiedzi na pytanie, kto upamiętniał 1 września 1939 roku, jakie rozwijały się rytuały związane z obchodami tej rocznicy oraz co właściwie symbolizowała ona w pamięci zbiorowej Polaków i Niemców. Autorów interesuje również, na ile upamiętnianie wybuchu II wojny światowej wykorzystywano do rozwijania wspólnej pamięci opartej na dialogu oraz ? w konsekwencji - w jakim stopniu wpłynęło ono na proces zbliżenia między Polakami i Niemcami.

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie
Medialny obraz przeszłości
Pamięć zbiorowa i polityka historyczna
"Nigdy więcej wojny"

Część I
Upamiętnianie 1 września w Polsce i w Niemczech w latach 1945-1988

Pamięć ofiar, zwycięzców i bohaterów: 1 września w PRL
w latach 1945-1988
Pamięć o Wrześniu na usługach partii: legitymizowanie władzy
Lata 1945-1956: konsolidacja doświadczeń, instytucjonalizacja pamięci
i legitymizacja polityki
Lata 1957-1969: Ujednolicanie praktyk i poszerzanie
treści pamięci
Lata 70. - schematyzacja pamięci, instrumentalizacja i edukacja
Lata 80. - w poszukiwaniu nowych znaczeń i funkcji

1 września i walka o pokój: obchody w NRD w latach 1945-1988
Pierwsze rocznice: od 1945 do 1948 roku
Rok 1949 - pierwsza kulminacja obchodów rocznicy 1 września
Lata 50. - malejące znaczenie Polski w obchodach rocznicowych
Lata 60. - wielka polityka i walka z "zachodnioniemieckim
imperializmem"
Lata 70. - uroczystości przy "granicy pokoju"
Lata 80. - pod znakiem ruchu pokojowego

Wypieranie i upamiętnianie 1 września: pamięć w RFN
w latach 1945-1988
Skromne obchody i pierwsze kierunki kształtowania pamięci:
lata 1949-1959
1 września i ruch pokojowy: "Dzień Antywojenny" bez Polski
(lata 1957-1968)
Propozycje rozmów i przemówienia: 1 września jako motor zbliżenia
politycznego (lata 1960-1969)
Pamięć w konflikcie: lata 70. i czterdziesta rocznica
Lata 1980-1988: walka o pokój bez Polski

Część II
1989 - rok pamięci i rok przemian

Kontekst polityczny w Polsce, NRD i RFN

Obchody 50. rocznicy wybuchu II wojny światowej w Polsce:
uroczyście i międzynarodowo
Przygotowania i oczekiwania
Zmiany w treści pamięci
Uroczystości rocznicowe w Warszawie
"W całym kraju odbyły się podniosłe uroczystości"
Westerplatte - uroczystości państwowe i patriotyczno-religijne
Kościół rzymskokatolicki a pamięć o Wrześniu
Obchody w RFN i NRD w polskich mediach
Pamięć o Wrześniu w rękach Polaków

50. rocznica wybuchu wojny w NRD: o szablonach, Polsce i sloganach
Preludium
Centralne obchody
Delegacja NRD w Polsce
Pytania i frazesy: wywiad Adama Krzemińskiego
z Erichem Honeckerem
Gesty i goście: legitymizacja na prowincji
Głosy wspólnot religijnych
Prasa NRD relacjonuje, jak Polska czci pamięć ofiar wojny
i jak informuje o NRD
"Niepoprawni". Republika Federalna Niemiec pod lupą
Opozycja i zawłaszczony dzień pamięci
Epilog po dziesięciu dniach
Podsumowanie na koniec istnienia państwa

Rok 1989: pamięć o 1 września w RFN i gra z granicami
Przygotowania i list prezydenta
Zapowiedzi wydarzeń i ich tło w mediach
Przesłanie i debata: akty symboliczne na szczeblu federalnym
Dzwony, wieńce i protesty: akty symboliczne
o charakterze regionalnym
Inni aktorzy polityki pamięci: stowarzyszenia
i związki zawodowe
"Noc kultury" we Frankfurcie: między przestrogą a potpourri
Sztuka, muzyka, literatura
Wystawy historyczne
Nauka i edukacja
Kościoły i wspólnoty religijne
Niemcy w Polsce, relacje z Polski
Podsumowanie

Pierwsze próby polsko-niemieckiego dialogu pamięci
Polityka i młodzież z Polski i Niemiec w Palmirach
"O wolność, sprawiedliwość i pokój w Europie" -
katolicy z Polski i RFN o II wojnie światowej
Na szczeblu lokalnym

Na zakończenie: co było, co jest, co będzie
1 września: stymulator kultury pamięci
Rola miejsc i rytuałów
Rola aktorów
Rola mediów
"Nigdy więcej wojny"
Perspektywy: pamięć o Wrześniu i dialog polsko-niemiecki
po 1989 roku
Postscriptum po 24 lutego 2022: "Nigdy więcej wojny?"

Bibliografia

Wykaz ilustracji

Wykaz skrótów

Indeks osób

Indeks nazw geograficznych