ETYKA BADAŃ JAKOŚCIOWYCH W PRAKTYCE. ANALIZA DOŚWIADCZEŃ BADACZY W BADANIACH Z OSOBAMI PODATNYMI NA ZRANIENIE

ISBN: 978-83-66470-11-8

238 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2022

Jest to pierwsze w Polsce tak obszerne i wszechstronne opracowanie problemów etyki badań socjologicznych. Konfrontując postulaty normatywne z praktyką badań jakościowych, zwłaszcza związanych z narażeniem osób badanych na zranienie (krzywdę), Adrianna Surmiak uświadamia czytelnikowi, jak duża część tej praktyki wymaga wrażliwości, intuicji etycznej, empatii, a ponadto jak wiele szczegółowych kwestii należałoby jeśli nie uregulować kodeksowo, to przynajmniej poddać środowiskowej dyskusji.
dr hab. Wojciech Pawlik, prof. UW

Z książki Adrianny Surmiak jasno wynika, że antropologom i socjologom prowadzącym badania jakościowe potrzebna jest nie tylko znajomość zasad etyki proceduralnej (formalnej), ale też wrażliwość i wiedza wywodzące się z etyki opisowej; praktyce badawczej powinna towarzyszyć nieustanna "kontrola sumienia", wyczulenie na wszystko, co może w jakikolwiek sposób naruszać dobro badanych.
dr hab. Katarzyna Kaniowska, prof. UŁ

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie
Motywacje do podjęcia badań
Projekt badawczy
Cele i konstrukcja książki
Podziękowania

Rozdział 1
Etyka w społecznych badaniach jakościowych. Wprowadzenie
1.1. Etyka badań jakościowych. Między normą a opisem
1.1.1. Normatywne czy opisowe ujęcie etyki badań?
1.1.2. Dylematy i problemy etyczne badaczy
a normatywno-opisowe rozumienie etyki badań
1.2. Formalizacja etyki badań
1.2.1. Geneza formalizacji
1.2.2. Wytyczne kodeksów i przewodników etycznych
1.2.3. Komisje etyczne do spraw badań
1.2.4. Specjalna ochrona uczestników badań wrażliwych
na zranienie
1.3. Krytyka formalizacji etyki zawodowej i badań
1.3.1. Uwagi wobec kodeksów etycznych i komisji etycznych
1.3.2. Czy potrzebne są kodeksy etyczne i komisje etyczne?
1.4. Etyka nieformalna
1.4.1. Sposób rozumienia etyki nieformalnej
1.4.2. Uwarunkowania etyki nieformalnej
1.5. Badania z udziałem badaczy na temat kwestii etycznych

Rozdział 2
Badania z badaczami - zagadnienia metodologiczne i etyczne
2.1. Metoda
2.2. Dobór próby
2.3. Charakterystyka uczestników badania
2.4. Przebieg wywiadów
2.5. Współpraca z badaczami przy transkrypcji:
znaczenie metodologiczne i etyczne
2.6. Analiza danych
2.7. Przygotowanie wyników badań do publikacji
2.7.1. "Patrzenie z góry"
2.7.2. Anonimizacja

Rozdział 3
Świadoma i dobrowolna zgoda na udział w badaniach
3.1. Świadomość zgody
3.1.1. (Nie)kompetencje do udzielenia zgody
3.1.2. (Nie)jasny przekaz informacji o badaniu
3.1.3. (Nie)wyczerpujące informacje o badaniu
3.1.4. (Nie)szczerość badaczy
3.2. Dobrowolność zgody
3.2.1. (Nie)uprawniony wpływ i presja ze strony badacza
3.2.2. Działania osób trzecich ograniczające
dobrowolność zgody

Rozdział 4
Ochrona prywatności
4.1. Kontrola wizerunku
4.1.1. Wybór miejsca badań
4.1.2. "Ochrona twarzy"
4.1.3. Oddanie uczestnikom badań kontroli nad ujawnianymi
informacjami
4.1.4. Dbanie o komfort emocjonalny
4.2. Granice prywatności
4.2.1. Prywatny czas
4.2.2. Prywatna przestrzeń
4.2.3. Osoby bliskie
4.2.4. Dystans intymny i kłamstwo obronne
4.3. Upublicznienie prywatnych informacji oraz przyjaźń
4.3.1. Przyjaźń w relacji badacz-badany:
konsekwencje metodologiczno-etyczne
4.3.2. Usytuowanie badacza w tekście a granice prywatności

Rozdział 5
Poufność, anonimowość i anonimizacja
5.1. Poufność: zakresy zobowiązania oraz problemy
i dylematy etyczne
5.1.1. Zakresy zobowiązania do poufności
5.1.2. Poufność w sytuacji wiedzy o przestępstwie
5.1.3. Poufność w sytuacji wiedzy o krzywdzie
5.2. Problemy z anonimowością i anonimizacją
5.2.1. Anonimizacja - (nie)etyczna praktyka badawcza?
5.2.2. Ochrona uczestników badań a wartość danych

Rozdział 6
Ochrona przed ryzykiem wykorzystania
6.1. Różne korzyści z badań
6.1.1. Korzyści psychologiczne
6.1.2. Korzyści związane z relacją badawczą
6.1.3. Korzyści z publikacji wyników badań
6.1.4. Korzyści finansowe
6.1.5. Działanie na rzecz uczestników badań
6.2. Wątpliwości badaczy dotyczące ryzyka wykorzystania
6.2.1. Pomoc w rozwiązaniu problemów uczestników badań
6.2.2. Dodatkowe korzyści z badań
6.3. Ryzyko poczucia wykorzystania:
niezaspokojone oczekiwania uczestników badań
6.3.1. Oczekiwanie pieniędzy
6.3.2. Oczekiwanie pomocy
6.3.3. Oczekiwanie kontynuowania relacji
po zakończeniu badań

Zakończenie
Normatywno-opisowe ujęcie etyki badań
Etyka formalna a etyka nieformalna
Etyczny(-na) badacz(ka)
Perspektywy dalszych badań

Bibliografia

Appendix