WDOWIEŃSTWO W STARSZYM WIEKU. O SYTUACJI FINANSOWEJ WDÓW W POLSCE

ISBN: 978-83-8030-487-1   187 stron format: B5 oprawa: miękka Rok wydania: 2021

Współcześnie w populacjach państw rozwiniętych wdowieństwo dotyczy wielu osób. Wśród nich najliczniejszą grupą są wdowy w starszym wieku, co jest efektem zwiększającej się oczekiwanej długości życia, której towarzyszy zjawisko nadumieralności mężczyzn. Śmierć współmałżonka i następujący po nim okres wdowieństwa jest zatem w głównej mierze doświadczeniem starszych kobiet. Warto przy tym zaznaczyć, że choć owdowienie nie musi oznaczać kryzysu życiowego, to badania wykazują, że jest ono jednym z najtrudniejszych zdarzeń w życiu człowieka. Szwedzki projekt, obejmujący osoby, które przeżyły śmierć małżonka, dziecka albo obojga, wykazał, że osoby badane wymieniały owdowienie jako jedno z trzech najbardziej traumatycznych doświadczeń w ich życiu.

Temat sytuacji finansowej we wdowieństwie jest szczególnie ważny w odniesieniu do starszych wdów i to właśnie temu zagadnieniu w kontekście Polski poświęcono niniejszą pracę. Za osobę starszą przyjęto osobę w wieku 65 lat i więcej. Ze względu na specyfikę danych wykorzystanych w analizie ilościowej (omówionych szczegółowo w rozdziale 2), przeprowadzone badanie objęło grupę osób między 65. a 79. rokiem życia.

Za obraniem wskazanego wyżej tematu badawczego przemawiało kilka przesłanek. Pierwszym powodem była skala wdowieństwa i fakt, że stan wdowi dotyczy przede wszystkim kobiet w starszym wieku. W 2011 r. osoby owdowiałe stanowiły prawie 10% populacji. W liczbach absolutnych były to ponad 3 mln ludzi, przy czym większość z nich - prawie 2 mln - stanowiły kobiety w wieku 65 lat i więcej. Oznacza to, że blisko 6% ludności Polski to starsze wdowy.

(fragment wstępu)

SPIS TREŚCI

PRZEDMOWA

PODZIĘKOWANIA

Rozdział 1
WDOWIEŃSTWO A SYTUACJA MATERIALNA STARSZYCH KOBIET
1.1. Wielowymiarowość doświadczania wdowieństwa
Adaptacja społeczna wdowy
Depresja
Jakość życia w kontekście wdowieństwa
Stan zdrowia
Umieralność
1.2. Wdowieństwo a sytuacja finansowa
Różna sytuacja materialna wdów i wdowców
Odmienna sytuacja materialna wdów i mężatek
Próba wskazania źródeł zmiany sytuacji materialnej po owdowieniu
Trudności w poprawie sytuacji finansowej przez starsze wdowy
1.3. Osoby owdowiałe w populacji Polski
Grupa osób owdowiałych w populacji Polski
Struktura subpopulacji osób owdowiałych według płci i wieku
1.4. Sytuacja finansowa starszych kobiet w Polsce
Mierniki obiektywne: źródła i poziom dochodów osób starszych a płeć
Mierniki obiektywne: wysokość dochodu względem poziomu wydatków
Wydatki gospodarstw domowych osób starszych: rodzaje i struktura
Subiektywne miary sytuacji finansowej
Miary obiektywne a miary subiektywne: o różnicach w ocenie sytuacji finansowej
1.5. Cel i adresaci renty rodzinnej: problem selekcji?
1.6. Podsumowanie

Rozdział 2
METODYKA BADANIA
2.1. Podejście badawcze
2.2. Badanie ilościowe
Konstrukcja modeli
Próba
2.3. Badanie jakościowe
Dobór i charakterystyka próby
Metoda badania oraz analiza materiału jakościowego

Rozdział 3
SYTUACJA MATERIALNA STARSZYCH WDÓW W POLSCE
3.1. Wdowy i mężatki - stan cywilny i renta rodzinna a sytuacja finansowa kobiety w starszym wieku
3.2. Dobra versus zła sytuacja finansowa - starsze wdowy o swojej sytuacji materialnej
3.3. Priorytety wydatkowe w wypowiedziach starszych wdów
3.4. Wydatki problematyczne i obszary deprywacji materialnej
3.5. Podsumowanie

Rozdział 4
WYDATKI STARSZYCH WDÓW: DZIAŁANIA I SPOSOBY GOSPODAROWANIA
4.1. Redukowanie
4.2. Unikanie
4.3. Eliminowanie
4.4. Działania komplementarne oraz uzyskiwanie wsparcia przez starsze wdowy
4.5. Podsumowanie

Rozdział 5
ZAKOŃCZENIE
5.1. Podsumowanie najważniejszych wyników
5.2. Dyskusja
Renta wdowia a polepszenie sytuacji życiowej wdów
Wsparcie instytucji publicznych a sposoby gospodarowania względem priorytetu wydatku
Unikanie, redukowanie i eliminowanie - czy wystarczą?
Propozycje wybranych usług społecznych
Ograniczenia badania
Dalsze badania nad wdowieństwem

Bibliografia

Spis rysunków

Spis tabel

Załączniki

Załącznik 1. Metoda oszacowania liczby osób owdowiałych w Polsce w latach 2002-2017

Załącznik 2. Zestawienie aktów prawnych regulujących podstawowe świadczenia na rzecz ochrony rodziny w ramach ubezpieczeń społecznych

Załącznik 3. Charakterystyka próby w badaniu jakościowym

Załącznik 4. List intencyjny użyty w rekrutacji osób do badania jakościowego

Załącznik 5. Kwestionariusz rekrutacyjny do badania jakościowego

Załącznik 6. Scenariusz wywiadu (obszary tematyczne)

Załącznik 7. Pełne tabele z wynikami regresji logistycznej