PROPAGANDA BEZPRAWIA O "POPULARYZOWANIU PRAWA" W PIERWSZYCH LATACH POLSKI LUDOWEJ

ISBN: 978-83-66470-16-3

433 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2020

Jarosław Kuisz analizuje zapomniane akcje "popularyzowania prawa" w pierwszych latach Polski Ludowej. Planowane na szeroką skalę działania propagandowe zderzały się z powojenną rzeczywistością. Nowa władza usiłowała za wszelką cenę wykazać obywatelom swoją prawowitość, a bezprawnie podejmowane działania przedstawić jako legalne. Jednak przekazywanie wiadomości o prawie nieprawnikom - i to w warunkach powojennych - było zadaniem jak najdalszym od oczywistości. W Propagandzie bezprawia autor uwzględnia szeroki zakres materiałów źródłowych z lat 1944-1947, zarówno filmy dokumentalne, kroniki filmowe, jak i publikacje prasowe, odczyty, pogadanki oraz audycje radiowe.

Stawiając zadanie badawcze, autor znakomicie pokazuje wielowątkowość podstawowego problemu (...). Analizuje informacje, jakie trafiały do środków masowego przekazu, szczególnie do materiałów filmowych - wiadomości o wprowadzaniu w życie nowych aktów prawnych tworzących nową rzeczywistość w stosunku zarówno do prawa II RP, jak i lat okupacji. Nakłada na to relacje z procesów sądowych. Uwzględnia także materiały mające zdelegalizować państwo i prawo II RP i przedstawić je w najciemniejszych barwach (...). Porównuje te same wiadomości przedstawiane w materiałach audiowizualnych, prasie codziennej oraz fachowych czasopismach prawniczych. Poszukuje także odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób "opowiadano obrazem" o normach prawnych. To bardzo ciekawe naukowo zagadnienia i w zakresie prawa pionierskie. (...) Dzieło znakomite, wybitne, efekt dobrze wykorzystanej erudycji autora.
Prof. dr hab. Adam Lityński

Jesteśmy otoczeni przez prawo - ustawy, dekrety, zarządzenia - ale w zasadzie nie zastanawia nas, w jaki sposób dowiadujemy się o ich istnieniu i egzekwowaniu. Skąd wiemy, co wolno, a czego nie wolno. Jarosław Kuisz na nieoczywistym dziś, ale rzeczywistym przypadku początkowych lat istnienia PRL pokazuje, jakie były wówczas instrumenty powszechnego "powiadamiania o prawie" i jak upowszechnianie go może być po prostu propagandą.
Prof. dr hab. Andrzej Paczkowski

SPIS TREŚCI

Podziękowania

Wprowadzenie. Propaganda bezprawia w pierwszych latach
Polski Ludowej
1. Początki propagandy prawa
2. Prawo w tekstach kultury
3. Przedmiot i zakres badań
4. Zadania badawcze
5. Źródła
6. Zastrzeżenia badawcze
7. Struktura książki

Część I
Metodyka pracy

Rozdział 1. Współczesny kontekst badań
1. Zwrot ikoniczny
2. Historia i film
3. Prawo i film
3.1. Badania interdyscyplinarne w naukach prawnych
3.2. Badania nad prawem i filmem
3.3. Badania nad popularną kulturą prawną
3.4. Masowa kultura bezprawia?
3.5. Historia audiowizualnej kultury prawnej

Rozdział 2. Propaganda i propaganda prawa w filmie.
Pojęcia, definicje i zarys problematyki
1. Propaganda
1.1. Przegląd dostępnych definicji propagandy
1.2. Wybór definicji propagandy na potrzeby niniejszej pracy
2. Propaganda prawa
2.1. Definicja propagandy prawa a problem legitymizacji
2.2. Propaganda prawa a popularyzacja prawa
2.3. Uwagi na temat funkcji i celu propagandy prawa
3. Zarys historyczny
3.1. Przykłady stosowania propagandy od starożytności
po wiek XIX
3.2. Propaganda prawa w XX wieku i dziś
4. Propaganda prawa w filmie
4.1. Narodziny propagandy prawa w filmie
4.2. Propaganda prawa w filmie w państwach totalitarnych
w XX wieku

Rozdział 3. Sposób ujęcia propagandy prawa w socjologii prawa PRL -
wybrane zagadnienia
1. Socjologia a propaganda prawa
2. Znaczenie badań nad kształtowaniem świadomości prawnej
a propaganda prawa
3. Krytyka pod adresem twórców akcji propagandy prawa
z pierwszych lat Polski Ludowej
3.1. Kwestia rodzajów i rozchodzenia się informacji na temat
prawa w społeczeństwie
3.2. Kwestia rodzajów odbiorców informacji o prawie
3.3. Kwestia źródeł informacyjnych
4. Próba całościowego uporządkowania problematyki popularyzacji
prawa Marii Boruckiej-Arctowej

Część II
Nieaudiowizualna propaganda prawa w pierwszych latach
Polski Ludowej na przykładzie działań Ministerstwa Sprawiedliwości

Rozdział 4. Tło polityczno-instytucjonalne tworzenia propagandy
prawa w pierwszych latach Polski Ludowej - najważniejsze aspekty
1. Powstanie Polski Ludowej
2. Upowszechnianie "pozorów legalizmu"
3. Nihilizm informacyjny
4. Struktury propagandy
5. Dwa resorty

Rozdział 5. Początki akcji propagandy prawa
Ministerstwa Sprawiedliwości
1. Założenia i deklarowane cele akcji
2. Pierwsze próby działania
2.1. Struktury organizacyjne i infrastruktura
2.2. "Akcja prasowa" na przełomie 1945 i 1946 roku
3. Powstanie Departamentu Szkolenia Zawodów Prawniczych
i Popularyzacji Prawa (1945)
4. Początki akcji propagandowej w terenie prowadzonej od 1946 roku
5. Powołanie do życia komisji popularyzacji prawa (1946)
6. Pierwsze podsumowania akcji przez Ministerstwo Sprawiedliwości
w połowie 1946 roku
7. Problemy z metodyką akcji

Rozdział 6. Dalszy rozwój akcji w roku 1947
1. Doraźne akcje propagandowe
2. Próby "przerzucenia" akcji propagandy prawa na wieś
3. Akcja wizytacyjna Ministerstwa Sprawiedliwości w 1947 roku
4. Akcja wydawnicza
5. Radiowa popularyzacja prawa. Przykładowe audycje
6. Próby przezwyciężenia kryzysu akcji w drugiej połowie 1947 roku

Rozdział 7. Oficjalne podsumowanie pierwszego etapu akcji
1. Raport z wykonania akcji
2. Propozycje wizytatora Departamentu Szkolenia Zawodów Prawniczych
i Popularyzacji Prawa
3. Dyskusja i rezolucja w sprawie popularyzacji prawa

Podsumowanie części II

Część III
Audiowizualna propaganda prawa w latach 1944-1947

Rozdział 8. Działalność Resortu (Ministerstwa) Informacji
i Propagandy w latach 1944-1947 - najważniejsze zagadnienia
instytucjonalno-historyczne
1. Powstanie i działalność Resortu (Ministerstwa) Informacji
i Propagandy
2. Początki kinematografii Polski Ludowej
3. Upaństwowienie kinematografii a propaganda

Rozdział 9. Audiowizualna propaganda prawa Resortu (Ministerstwa)
Informacji i Propagandy w latach 1945-1947 - zagadnienia ustrojowe
w filmie
1. Początki "Polskiej Kroniki Filmowej"
2. Jak pokazać ustrój na ekranie?
3. Fabrykowanie ustroju
4. Propaganda prawa w pierwszych wydaniach kroniki
4.1. Pierwszy odcinek "Polskiej Kroniki Filmowej" (grudzień 1944)
4.2. Drugi odcinek "Polskiej Kroniki Filmowej" (styczeń 1945)
5. Kolejne wydania "Polskiej Kroniki Filmowej". Naczelny organ państwa
w filmie - przykład KRN
6. Wywołać "wrażenie legalności"
7. Fałszerstwa przy urnach i na ekranie - głosowanie ludowe (1946)
8. Ciąg dalszy fałszerstw przy urnach i na ekranie - wybory do Sejmu
Ustawodawczego (1947)
9. Koniec pierwszego etapu

Rozdział 10. Początki propagandowej sprawozdawczości sądowej
w filmie w latach 1944-1945
1. Znaczenie propagandowe sprawozdawczości sądowej w filmie
1.1. Relacje filmowe na temat procesów w kraju
1.2. Relacje filmowe na temat procesów za granicą
2. Dokumentowanie zbrodni i ekshumacji w kronikach filmowych
2.1. Przykład procesu komendanta Radogoszczy
Waltera Pelzhausena
2.2. Upolitycznienie ekshumacji i pogrzebów w kronikach
filmowych
3. Sprawozdawczość sądowa w materiałach innych niż kroniki filmowe -
przykład Majdanka
3.1. Film dokumentalny
Majdanek - cmentarzysko Europy
z 1944 roku
3.2. Proces przed Specjalnym Sądem Karnym w Lublinie
i film dokumentalny
Swastyka i szubienica z 1945 roku

Rozdział 11. Specjalne sądy karne w "Polskiej Kronice Filmowej"
(1944-1946)
1. Pierwsze wydanie PKF i proces Józefa Zdzisława Musielskiego
2. Proces biskupa Karola Marii Spletta
3. Proces członków załogi KL Stutthof
4. Postępowanie w sprawie Goralenvolk (tzw. proces góralski)

Rozdział 12. Najwyższy Trybunał Narodowy w "Polskiej Kronice
Filmowej" i innych relacjach filmowych
1. Utworzenie i cel Najwyższego Trybunału Narodowego
2. Proces Arthura Greisera
2.1. Postępowanie w sprawie Greisera w "Polskiej Kronice
Filmowej"
2.2. Pozostałe relacje filmowe
2.3. Społeczne funkcje relacji z procesu
3. Dalsza działalność Najwyższego Trybunału Narodowego

Rozdział 13. Sprawozdania sądowe z zagranicy
w "Polskiej Kronice Filmowej"
1. Filmowe relacje z procesów Vidkuna Quislinga,
Karla Hermanna Franka i innych zbrodniarzy hitlerowskich
2. Sprawozdania z Międzynarodowego Trybunału Wojskowego
w Norymberdze
2.1. Norymberga w "Polskiej Kronice Filmowej"
2.2. Film
Ostatni Parteitag w Norymberdze z 1946 roku
3. Film w filmie: pokazy podczas procesów

Podsumowanie części III

Zakończenie

Bibliografia
I. Materiały audiowizualne
II. Teksty źródłowe
III. Dokumenty
IV. Opracowania

Indeks nazwisk