POLSKA WIEŚ 2024. RAPORT O STANIE WSI 20 LAT W UNII EUROPEJSKIEJ

ISBN: 978-83-67450-84-3

stron: 296

format: B5

oprawa: miękka

Rok wydania: 2024

Od 2000 r. systematycznie, co dwa lata, publikujemy raport o stanie wsi, towarzysząc przemianom zachodzącym na terenach wiejskich i w rolnictwie – począwszy od ostatniego etapu przygotowań do przystąpienia do Unii Europejskiej, przez dwadzieścia lat naszego członkostwa w tej organizacji.

Dziś oddajemy w ręce Czytelników trzynaste już wydanie raportu z nadzieją, że przedstawione w nim analizy ułatwią pełniejsze zrozumienie dynamicznych procesów zachodzących na wsi i w rolnictwie. Autorzy opierają się zarówno na własnych, jak i innych dostępnych badaniach, korzystają z licznych źródeł i baz danych, a także ze swojej wiedzy eksperckiej. W tej edycji stan wsi i rolnictwa prezentowany jest na tle zmian wynikających z naszego członkostwa w UE. Raport poszerzony został w związku z tym o nowe rozdziały i podrozdziały.

Przez ostatnie dwadzieścia lat wieś bardzo się zmieniła, wypiękniała, jest zamożniejsza, mniej rolnicza i bardziej wielozawodowa. Patrząc z perspektywy subregionów czy gmin, możemy też dostrzec problemowe procesy i zjawiska, wśród nich wyludnianie się niektórych obszarów wiejskich, najczęściej tych oddalonych od lokalnych centrów. Starzenie się mieszkańców dotyka cały kraj, ale w miejscach wysokiej depopulacji jest ono najbardziej widoczne. To tylko przykład wyzwań, jakim musimy stawić czoła. Mimo imponującego rozwoju rolnictwo nadal konfrontuje się z licznymi niespełnionymi oczekiwaniami i koniecznością zmian.

Raporty o stanie wsi, wydawane dzięki wsparciu FDPA przez Wydawnictwo Naukowe Scholar, to wyjątkowe publikacje naukowe. Pisane są w sposób przystępny i zrozumiały przez grono bardzo kompetentnych badaczy. Spełniają ważną funkcję edukacyjną, upowszechniając osiągnięcia nauki, które mogą znaleźć praktyczne zastosowanie.

SPIS TREŚCI

Wstęp
Rozdział 1. Po dwudziestu latach w Unii Europejskiej – synteza
Raportu – Andrzej Hałasiewicz
Wprowadzenie
1.1. Mieszkańcy wsi
1.2. Ewolucja postaw i wybory polityczne
1.3. Rolnictwo w ramach WPR – wyzwania Jednolitego Rynku
Europejskiego i Europejskiego Zielonego Ładu
1.4. Przedsiębiorczość wiejska
1.5. Wieś i rolnictwo Polski z perspektywy Unii Europejskiej
Rozdział 2. Przemiany w rolnictwie – Agnieszka Baer-Nawrocka,
Walenty Poczta
Wprowadzenie
2.1. Rolnictwo polskie w gospodarce narodowej i jego potencjał
produkcyjny
2.2. Struktura rolnictwa
2.3. Wyniki produkcyjne i ekonomiczne
Podsumowanie
Rozdział 3. Przemiany ludnościowe na wsi – Monika Stanny,
Łukasz Komorowski
Wprowadzenie
3.1. Liczba ludności wiejskiej
3.2. Starzenie się ludności wiejskiej
3.3. Aktywność zawodowa ludności wiejskiej
3.4. Aktywność zawodowa ludności rolnej i bezrolnej
Podsumowanie
Rozdział 4. Źródła i rozdysponowanie dochodów mieszkańców
wsi – Barbara Chmielewska, Józef Stanisław Zegar
Wprowadzenie
4.1. Źródła dochodów ludności wiejskiej
4.2. Rolnictwo jako źródło dochodów ludności wiejskiej
4.3. Poziom i struktura wydatków wiejskich gospodarstw domowych
4.4. Relacje budżetów wiejskich i miejskich gospodarstw domowych
Podsumowanie
Rozdział 5. Mieszkańcy wsi i rolnicy o Unii Europejskiej –
Barbara Fedyszak-Radziejowska
Wprowadzenie
5.1. Postawy mieszkańców wsi i rolników przed akcesją do Unii
Europejskiej
5.2. Stosunek mieszkańców wsi i rolników do integracji z UE w latach
2003–2023
5.3. Rolnicy i mieszkańcy wsi wobec wybranych wydarzeń związanych
z obecnością Polski w UE
5.4. Aktywność rolników i mieszkańców wsi na rzecz swojej gminy,
społeczności i kraju a Polska w UE
Podsumowanie
Rozdział 6. Przedsiębiorczość wiejska – Mirosław Drygas
Wprowadzenie
6.1. Droga polskiej wsi do UE – lata 1990–2004
6.2. Wspieranie przedsiębiorczości wiejskiej w latach 2004–2023
6.3. Przedsiębiorczość wiejska priorytetem rozwoju obszarów
wiejskich?
Podsumowanie
Rozdział 7. Rola Wspólnej Polityki Rolnej w finansowaniu
rozwoju wsi i rolnictwa – Iwona Nurzyńska
Wprowadzenie
7.1. Korzyści finansowe z tytułu objęcia Polski mechanizmami WPR
w latach 2004–2023
7.2. Główne kierunki wsparcia w ramach WPR w Polsce
7.3. Wyzwania i priorytety rozwoju, nierozwiązane problemy
Podsumowanie
Rozdział 8. Polityczne wybory mieszkańców wsi i rolników –
Jerzy Bartkowski
Wprowadzenie
8.1. Referendum akcesyjne w 2003 r. i wybory europejskie
8.2. Wybory samorządowe
8.3. Wybory prezydenckie
8.4. Wybory sejmowe 2001–2019
8.5. Wybory sejmowe 2023
Podsumowanie
Rozdział 9. Uwarunkowania środowiskowo-klimatyczne
produkcji rolniczej – Mariusz Matyka, Jerzy Kozyra,
Grzegorz Siebielec
Wprowadzenie
9.1. Zasoby ziemi i zdrowie gleb
9.2. Jakość wody
9.3. Jakość powietrza
9.4. Zmiana klimatu
Podsumowanie
Rozdział 10. Zmieniający się obraz polskiej wsi – sukcesy
i wyzwania społeczne – Sławomir Kalinowski
Wprowadzenie
10.1. Zmniejszanie ubóstwa w okresie akcesji Polski do UE
10.2. Malejące ubóstwo ludności wiejskiej w krajach Unii Europejskiej
Podsumowanie
Rozdział 11. Wieś i rolnictwo Polski z perspektywy Unii
Europejskiej – Jerzy Plewa
Wprowadzenie
11.1. Mity i stereotypy o polskiej wsi i rolnictwie w UE przed akcesją
11.2. Dialog społeczny przed przystąpieniem Polski do UE
11.3. Percepcja polskiego rolnictwa w państwach UE-15 przed akcesją
11.4. Ewolucja postrzegania polskiej wsi i rolnictwa po przystąpieniu
do UE
11.5. Konkurencyjność
11.6. Modernizacja wsi
11.7. Zmiany wizerunku polskiej żywności i jej postrzegania przez
konsumentów UE
11.8. Ewolucja znaczenia Polski jako uczestnika procesu reform WPR
11.9. Dominacja kwestii wyrównywania dopłat bezpośrednich
w debacie publicznej i w polskim stanowisku
11.10. Marginalizacja Polski w debacie o kierunkach zmian WPR
11.11. Straty wizerunkowe w związku z embargiem na import zbóż
z Ukrainy
11.12. Obawy o konkurencyjność polskiego rolnictwa
Podsumowanie
Rozdział 12. Znaczenie Jednolitego Rynku Europejskiego
dla sektora rolno-żywnościowego i konsumentów –
Karolina Pawlak
Wprowadzenie
12.1. Jednolity Rynek Europejski (JRE) – istota i zasady
12.2. Znaczenie i rozwój sektora rolno-żywnościowego Polski
na Jednolitym Rynku Europejskim
12.3. Rola JRE w kreowaniu nowoczesności polskiego sektora
rolno-spożywczego
12.4. Jednolity Rynek Europejski a zaopatrzenie przemysłu
spożywczego i zaspokajanie potrzeb konsumentów żywności
w Polsce
Podsumowanie
Chapter 13. Poland’s rural areas 20 years after EU accession –
synopsis of the Report – Andrzej Hałasiewicz
Introduction
13.1. Rural residents
13.2. Changes in attitudes and political choices
13.3. Polish agriculture under the Common Agricultural Policy –
the challenges of the single market and the European Green Deal
13.4. Rural enterprise
13.5. Poland’s rural areas and agriculture from the perspective of the
European Union
Autorki i autorzy