PERSPEKTYWY WPROWADZENIA MODELU ASYGNATY PODATKOWEJ DO POLSKIEGO SYSTEMU FINANSOWANIA KOŚCIOŁÓW I INNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

ISBN: 978-83-66344-64-8   316 stron format: B5 oprawa: twarda Rok wydania: 2021

Od lat 90. ubiegłego wieku w dyskursie publicznym obecna jest idea likwidacji Funduszu Kościelnego. Brak rzetelnej komunikacji wobec społeczeństwa okoliczności powstania Funduszu, szczegółów jego działalności w okresie PRL i obecnie oraz niespełnionych zobowiązań państwa związanych z upaństwowieniem kościelnych nieruchomości ziemskich doprowadziły w III RP do krytycznej oceny istnienia Funduszu, której wyrazem są wielokrotnie podejmowane próby jego zniesienia. Jak wskazuje się w literaturze, poprzestanie na likwidacji Funduszu byłoby działaniem wyłącznie destrukcyjnym, stąd konieczne jest zbadanie możliwości spełnienia zobowiązań ciążących na państwie od czasów PRL lub wprowadzenia w miejsce Funduszu Kościelnego innego mechanizmu finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych. Za rozwiązanie najlepiej dopasowane do porządku prawnego oraz realiów funkcjonowania związków konfesyjnych w Polsce uznaje się model asygnaty podatkowej.
ze wstępu

Oryginalne wątki można odnaleźć we fragmentach poświęconych ocenie rozwiązań, które mogłyby zostać wprowadzone do prawa polskiego. Na uwagę zasługują w szczególności omówienia dotyczące celów, na jakie hiszpański podatnik może przekazać 0,7% swego podatku dochodowego i które słusznie wskazywane są jako jeden z możliwych wzorców przyszłych rozwiązań polskich (...).
Ks. dr hab. Piotr Stanisz, prof. KUL

SPIS TREŚCI

Wstęp

Rozdział I
Fundusz Kościelny
1. Zarys ewolucji systemu finansowania kościołów
i innych związków wyznaniowych na ziemiach polskich
od średniowiecza do połowy XX w.
2. Analiza przepisów oraz przedstawienie skutków
obowiązywania Ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu
przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom
posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu
Funduszu Kościelnego
2.1. Przejęcie przez państwo dóbr martwej ręki
2.2. Poręczenie proboszczom posiadania
gospodarstw rolnych
2.3. Utworzenie Funduszu Kościelnego
2.4. Skutki obowiązywania ustawy - skala nacjonalizacji
i wynik rewindykacji
3. Ewolucja celów Funduszu Kościelnego
3.1. Opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne
i zdrowotne osób duchownych
3.2. Dofinansowanie konserwacji i remontów
zabytkowych obiektów sakralnych
3.3. Wspomaganie kościelnej działalności
społecznie użytecznej
4. Struktura organizacyjna Funduszu Kościelnego
5. Wydatkowanie środków Funduszu Kościelnego
w latach 1950-2018
5.1. Wydatkowanie środków Funduszu w latach 1950-1989
5.2. Wydatkowanie środków Funduszu w latach 1990-2018
6. Próby likwidacji Funduszu Kościelnego

Rozdział II
Wybrane aspekty finansowania pozytywnego wspólnot religijnych
w niektórych krajach europejskich
1. Jakim mechanizmem finansowania kościołów i innych
związków wyznaniowych zastąpić Fundusz Kościelny?
2. Czechy - restytucja dóbr kościelnych i wycofanie się
z finansowania wspólnot religijnych
2.1. Okoliczności historyczne nacjonalizacji dóbr kościelnych
i ich restytucji
2.2. Aktualne rozwiązania prawne w zakresie złagodzenia
krzywd majątkowych kościołów i innych związków
wyznaniowych
2.3. Ocena czeskiej koncepcji restytucji dóbr kościelnych
i przyznania rekompensaty kościołom i innym związkom
wyznaniowym oraz jej recepcji w Polsce
3. Obligatoryjny podatek kościelny na wzór niemiecki
(Kirchensteuer)
3.1. Okoliczności powstania i podstawa prawna
podatku kościelnego
3.2. Charakter podatku kościelnego
3.3. Podmiot podatku kościelnego
3.4. Podstawa opodatkowania
3.5. Wymiar i pobór podatku kościelnego
3.6. Wspólne opodatkowanie małżonków w konstrukcji
podatku kościelnego
3.7. Ocena podatku kościelnego oraz możliwości
jego recepcji w Polsce
4. Hiszpański model asygnaty podatkowej
4.1. Umowa konkordatowa z 1979 roku regulująca
kwestie ekonomiczne w relacjach państwo-Kościół
4.2. Konstrukcja prawna hiszpańskiego modelu
asygnaty podatkowej
4.3. Zalety i wady hiszpańskiego modelu
asygnaty podatkowej
5. Model asygnaty podatkowej w wariancie włoskim
5.1. Geneza włoskiego systemu finansowania
związków wyznaniowych
5.2. Konstrukcja prawna asygnaty podatkowej
w wariancie włoskim
5.3. Skutki ekonomiczne
5.4. Zalety i wady włoskiego modelu asygnaty podatkowej
6. Recepcja modelu asygnaty podatkowej na Węgrzech
6.1. Finansowanie związków wyznaniowych na Węgrzech -
rys historyczny
6.2. Model asygnaty podatkowej w wariancie węgierskim
6.3. Zalety i wady węgierskiego modelu
asygnaty podatkowej
7. Projekt ustawy o zmianie ustawy o gwarancjach wolności
sumienia i wyznania oraz niektórych innych ustaw
z 25 lipca 2013 r.
7.1. Informacje wstępne
7.2. Konstrukcja prawna obywatelskiego
odpisu podatkowego

Rozdział III
Ocena konstytucyjności funkcjonowania Funduszu Kościelnego,
jego likwidacji oraz implementacji modelu asygnaty
podatkowej w Polsce
1. Ocena funkcjonowania Funduszu Kościelnego
1.1. Fundusz Kościelny a bezstronność światopoglądowa
władz publicznych
1.2. Fundusz Kościelny a wolność sumienia i religii
2. Ocena idei likwidacji Funduszu Kościelnego
2.1. Czy na likwidacji można poprzestać?
2.2. Konstytucyjny model układowego trybu regulacji
stosunków państwa z kościołami i innymi związkami
wyznaniowymi
3. Ocena wybranych szczegółowych rozwiązań hiszpańskiego,
włoskiego i węgierskiego modelu asygnaty podatkowej
w świetle Konstytucji
3.1. Beneficjenci asygnaty podatkowej oraz podatnicy
uprawnieni do korzystania z niej
3.2. Wysokość asygnaty podatkowej, sposób tworzenia
jej budżetu oraz cele, na jakie mogą zostać wykorzystane
środki z niej pochodzące
3.3. Okres przejściowy
3.4. Kwestia autonomii informacyjnej podatników
4. Ocena projektu ustawy o zmianie ustawy o gwarancjach
wolności sumienia i wyznania oraz niektórych innych
ustaw z 2013 r.

Rozdział IV
Komunikacja strategiczna
1. Uwagi wprowadzające
Część I.
Zastąpienie Funduszu Kościelnego innym instrumentem
finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych
ze środków publicznych
1. Argumenty natury konstytucyjnoprawnej
2. Argumenty ekonomiczne
3. Analiza korzyści i zagrożeń, jakie niesie zastąpienie Funduszu
Kościelnego innym instrumentem finansowania kościołów
i innych związków wyznaniowych ze środków publicznych
3.1. Korzyści i zagrożenia z perspektywy państwa
3.2. Korzyści i zagrożenia z perspektywy Kościoła katolickiego
oraz innych kościołów i związków wyznaniowych
3.3. Korzyści i zagrożenia z perspektywy społeczeństwa
Część II.
Wprowadzenie asygnaty podatkowej
do polskiego systemu finansowania kościołów i innych
związków wyznaniowych ze środków publicznych
1. Argumenty natury konstytucyjnoprawnej
2. Argumenty ekonomiczne
3. Analiza korzyści i zagrożeń, jakie niesie ze sobą
wprowadzenie asygnaty podatkowej do polskiego systemu
finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych
ze środków publicznych
3.1. Korzyści i zagrożenia z perspektywy państwa
3.2. Korzyści i zagrożenia z perspektywy Kościoła katolickiego
oraz innych kościołów i związków wyznaniowych
3.3. Korzyści i zagrożenia z perspektywy społeczeństwa

Zakończenie

Spis tabel

Bibliografia