PAŃSTWO A GOSPODARKA. POLITYKA ROZWOJU W PRZED- I POREWOLUCYJNYM IRANIE (1962-2005)

ISBN: 978-83-8030-485-7P

357 stron
format: B5
oprawa: twarda
Rok wydania: 2021

Niniejsza monografia składa się z czterech rozdziałów, których układ i treść są logicznie podporządkowane dowiedzeniu postawionej tezy.

Rozdział pierwszy ma charakter teoretyczny. Przedstawiam w nim kategorie i ramy teoretyczne stosowane w dalszej części pracy. Zaczynam od wyłożenia swojego podejścia do ujmowania relacji między państwem a rynkiem (gospodarką). Ponieważ jest to jeden z kluczowych problemów w całej historii myśli ekonomicznej, zrezygnowałem z prezentowania i omawiania poszczególnych stanowisk. Wymagałoby to napisania oddzielnej książki. W efekcie pierwszy podrozdział ma charakter pewnego manifestu, w którym pokazuję nieadekwatność tradycyjnych, szczególnie neoklasycznych ujęć do m.in. przypadku tzw. krajów rozwijających się. Część ta ma bardzo istotne znaczenie dla całej pracy, w zależności bowiem od tego, w jakich kategoriach teoretycznych ujmujemy relacje między państwem a rynkiem, wnioski dotyczące procesów ciągłości i zmiany irańskiej polityki rozwoju mogą być odmienne.

W drugim podrozdziale dążę do przedstawienia teoretycznej roli państwa w procesach rozwoju. Interesuje mnie tylko perspektywa kraju zacofanego, dążącego do dogonienia gospodarek najwyżej rozwiniętych. Czerpiąc z dorobku różnych szkół myśli ekonomicznej, zmierzam do sformułowania uniwersalnych zasad polityki rozwoju służącej wychodzeniu z zapóźnienia gospodarczego, a następnie charakteryzuję azjatyckie państwa rozwojowe (Japonię, Koreę Południową, Tajwan) jako podmioty osiągające największe sukcesy w realizacji tych zasad. W dalszej kolejności omawiam znaczenie instytucji w procesach rozwoju gospodarczego. W trzecim podrozdziale badam związki między teorią ekonomiczną a praktyką polityki gospodarczej. Traktuję w nim dyskursy klasycznej ekonomii rozwoju jako swoiste dyskursy ideologiczne uzasadniające daną praktykę gospodarczą. Pragnę w ten sposób pokazać, że z dwóch bardzo odmiennych szkół w ekonomii rozwoju - teorii modernizacji i szkoły zależności - mogą płynąć podobne rekomendacje dla polityki gospodarczej. W konsekwencji dowodzę, że nie ma sprzeczności między ciągłością irańskiej polityki rozwoju a faktem, że przed rewolucją idee stojące za polityką rozwoju czerpano z klasycznych teorii modernizacji, po rewolucji zaś - raczej ze szkoły zależności. W ostatnim podrozdziale analizuję teorie tłumaczące problemy rozwojowe krajów surowcowych, zastanawiając się, czy fakt zależności od eksportu surowców sprawia, że potrzebują one jakiejś szczególnej, odmiennej polityki w porównaniu z innymi krajami rozwijającymi się.

ze Wstępu

SPIS TREŚCI

Wstęp

Rozdział 1
Między teorią ekonomii a praktyką polityki rozwoju
1.1. Poza dychotomię "państwo czy rynek"
1.2. Państwo a rozwój gospodarczy
1.2.1. Zasady polityki rozwoju
1.2.2. Państwa rozwojowe
1.2.3. Znaczenie instytucji
1.3. Ekonomia jako ideologia. O wpływie teorii na praktykę polityki rozwoju
1.3.1. Klasyczna ekonomia rozwoju
1.3.2. Klasyczny dyskurs rozwoju
1.4. Kraje naftowe - przypadek szczególny?
1.4.1. Choroba holenderska
1.4.2. Klątwa surowcowa
1.4.3. Państwo rentierskie
1.4.4. Polityka rozwoju w krajach naftowych
1.5. Podsumowanie

Rozdział 2
Rewolucja - ciągłość czy zmiana?
2.1. Spory o ekonomiczne znaczenie rewolucji
2.2. Inwolucyjny charakter zmian
2.3. Hipotezy rewolucyjnych ciągłości - krytyczny przegląd literatury
2.3.1. Rewolucja fundamentalistyczna
2.3.2. Rewolucja populistyczna
2.3.3. Rewolucja klasy średniej
2.3.4. Tradycja tocquevillowska
2.3.5. Rentieryzm
2.3.6. Arbitralny despotyzm
2.4. Cele polityki rozwoju
2.4.1. Okres przedrewolucyjny
2.4.2. Okres porewolucyjny
2.4.3. Porównanie celów polityki rozwoju
2.5. Bilans gospodarczy i społeczny
2.5.1. Zmiany strukturalne
2.5.2. Dynamika gospodarcza
2.5.3. Poziom życia, ubóstwo i nierówności dochodowe
2.5.4. Dochody naftowe i zależność od ropy
2.6. Podsumowanie

Rozdział 3
Państwo a biznes - relacje ogólne i instrumenty oddziaływania
3.1. Strategia substytucji importu
3.2. Porewolucyjny interwencjonizm - czy nowość?
3.3. Wielkość sektora publicznego - porównanie
3.4. Państwo a krajowy kapitał prywatny
3.4.1. Czasy przedrewolucyjne
3.4.2. Czasy porewolucyjne
3.5. Państwo a kapitał zagraniczny
3.5.1. Czasy przedrewolucyjne
3.5.2. Czasy porewolucyjne
3.6. Instrumenty polityki rozwoju
3.6.1. Planowanie gospodarcze
3.6.2. Polityka bankowo-kredytowa
3.6.3. Polityka handlowa
3.6.4. Subsydia energetyczne
3.7. Podsumowanie

Rozdział 4
Uwarunkowania i determinanty irańskiej polityki rozwoju
4.1. Czasy przedrewolucyjne
4.1.1. Ekonomiczne, społeczne i polityczne źródła białej rewolucji
4.1.2. Stany Zjednoczone a biała rewolucja
4.1.3. System polityczny przedrewolucyjnego Iranu
4.1.4. Irańskie państwo rozwojowe?
4.1.5. Ideologia białej rewolucji
4.2. Czasy porewolucyjne
4.2.1. Sytuacja gospodarcza po obaleniu szacha
4.2.2. Walka o władzę
4.2.3. Sankcje i wojna z Irakiem
4.2.4. System polityczny Islamskiej Republiki Iranu
4.2.5. Ideologia rewolucji a ideologia Islamskiej Republiki Iranu
4.2.6. W stronę niezależności gospodarczej
4.3. Podsumowanie

Zakończenie

Epilog. W cieniu sankcji - polityka rozwoju po 2005 r.

Podziękowania

Bibliografia

Spis rysunków

Spis tabel