MIĘDZY UNIFIKACJĄ A DEZINTEGRACJĄ

ISBN: 978-83-7363-730-6

317 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2008

Wiedza, jako uzasadniony zbiór przekonań, stanowi przedmiot refleksji wielu dziedzin badawczych. Tworzy to mozaikę analiz i syntez, które pozwalają zrozumieć jej naturę. Istotnym punktem dorobku studiów nad wiedzą jest jej analiza w kontekście życia społecznego. Ma ona bowiem charakter społeczny, chociażby jako wolność tworzenia, przekazywania i odbierania jej treści. Wolność jest warunkiem koniecznym rozwoju wiedzy. Wszelkie jej ograniczenia motywowane religijnie, politycznie czy obyczajowo kończą się dominacją pseudowiedzy destrukcyjnej dla społeczeństw. Jeżeli jednak wolność staje się jedynym wyznacznikiem wiedzy, to wtedy także ona może stać źródłem dezintegracji życia społecznego. Wolności musi towarzyszyć odpowiedzialność i nie chodzi tu jedynie o odpowiedzialność twórców, wydawców, mediów, nauczycieli, wreszcie samych odbiorców. Chodzi przede wszystkim o odpowiedzialność za prawdę. Samo zaangażowanie konkretnych osób może okazać się niewystarczające, gdyż znamy z historii idei przykłady namiętnego służenia prawdzie, które prowadziło do opowiedzenia się po stronie poznawczego fałszu, moralnego zła, społecznego dogmatyzmu i politycznego totalitaryzmu. Dlatego konieczne są także studia nad wiedzą, które pozwolą zrozumieć meandry samej natury wiedzy ("wiedzy bez podmiotu poznającego", czy też "wiedzy bez głów") w jej relacji do społeczeństwa.
Przedstawiana Czytelnikom książka ma charakter interdyscyplinarny, zawiera treści socjologiczne, psychologiczne, filozoficzne i metodologiczne.
Łączy je namysł nad wiedzą, która w erze społeczeństwa informacyjnego jest integralną częścią kształtowania tożsamości społecznej. Dlatego podejmowane studia pozwalają poszerzać rozumienie mechanizmów powstawania, przekazu, odbioru czy oddziaływania różnych rodzajów wiedzy, a zarazem - odkrywać podstawowy wymiar kondycji nowoczesnego społeczeństwa. Celem książki jest możliwie szeroka refleksja nad różnymi aspektami wiedzy, które mogą stać się spoiwem "tkanki społecznej" bądź też elementem przyczyniającym się do jej rozbicia.
Poszczególni autorzy starają się w sposób odważniejszy merytorycznie wejść w tę tematykę, czego efektem jest nie tylko lepsze rozeznanie teoretyczne, ale także ujawnianie procesów ważnych dla praktyki życia społecznego. Podjęli próby odpowiedzi na szereg pytań problemowych: jakimi parametrami charakteryzuje się wiedza we współczesnym dyskursie społecznym i naukowym? Jaka jest kondycja różnych form wiedzy dyscyplinarnej? Jakie są konieczne warunki, którym musi sprostać wiedza w nowoczesnym społeczeństwie? Jakie są możliwe relacje między stanem wiedzy a stanem społeczeństwa? Jakie są kierunki ewolucji wiedzy (różnych jej form)? Jakie jest miejsce nauki w kształtowaniu tożsamości społeczeństw? Jakie znaczenie mają media w kształtowaniu wiedzy ludzkiej? Jak funkcjonuje wiedza w procesie edukacji?
W książce zamieszczone są artykuły o profilu: 1) teoretycznym - podejmujące różne aspekty rozumienia wiedzy we współczesnej kulturze i związki między wiedzą a określonym kształtem życia społecznego; 2) metodologicznym - dotyczące poszukiwań różnych paradygmatów uprawiania nauki (w tym szczególnie nauk społecznych) w warunkach wyzwań postindustrializmu, globalizacji, postmodernizmu; 3) praktycznym - ukazujące problemy kształtowania tożsamości i funkcji różnych dziedzin wiedzy w konkretnym miejscu i czasie.
Książka jest zbiorem artykułów referatów wygłoszonych przez uczestników grupy obradującej podczas XIII Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego Co nas łączy, co nas dzieli w Zielonej Górze w dniach 13-15 września 2007 r. W zamierzeniu organizatorów - Katedry Socjologii Wiedzy i Edukacji oraz Katedry Filozofii Społecznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II - przeprowadzona debata i jej pokłosie (w formie niniejszej publikacji) nie są wydarzeniem jednorazowym. Otwierają cykl interdyscyplinarnych spotkań poznawczych poświęconych różnym zagadnieniom związanym z fenomenem wiedzy, wnoszących wkład w proces rozpoznawania świata.
Arkadiusz Jabłoński, Mariusz Zemło

SPIS TREŚCI

Przedmowa (ARKADIUSZ JABŁOŃSKI, MARIUSZ ZEMŁO) ROBERT POCZOBUTFenomen wielowymiarowości umysłu a emergencja. Z ontologii i metodologii badań inter- i transdyscyplinarnych 1. Wielowymiarowość zjawisk - interdyscyplinarność badań. 2. Kognitywistyka jako multi(inter)dyscyplinarny program badawczy. 3. Emergencja jako katergoria transdycyplinarna.JAN L. CIEŚLIŃSKIZrozumienie kluczem do wiedzy 1. Wiedza. 2. Zrozumienie. 3. Monolog i dialog. 4. Czy wiedza matematyczna jest czysto formalna? 5. Korzystanie z gotowych wzorców. 6. Myślenie algorytmiczne i obliczalność. 7. Renesans wiedzy empirycznej. 8. Czy wzory pomagają w zrozumieniu? 9. Edukacja. 10. Erudycja. 11. Stosunek uczonego do wiedzy. 12. Czy rozwojem nauki można sterować?CEZARY HUNKIEWICZWiedza teoretyczna versus wiedza praktyczna. O sporze pozornym w kontekście nauk społecznychARKADIUSZ JABŁOŃSKISocjologiczna analiza wiedzy a kształtowanie rzeczywistości społecznej1. Społeczne uwarunkowania wiedzy. 2. Socjologiczna analiza wytworów wiedzy. 3. Wiedza autorytatywna i rozproszona. 4. Oddzielenie wiedzy prawdziwej od fałszywej.MARIUSZ ZEMŁOZintegrowany model wiedzy edukacyjnej1. Obraz wiedzy edukacyjnej w konwencji funkcjonalnej. 2. Obraz wiedzy szkolnej w konwencji konfliktowej i krytycznej. 3. Cechy wiedzy w modelu zintegrowanym. 4. Mechanizmy utwierdzające zintegrowany model wiedzy.IRENA SZLACHCICOWATeoretyczny chaos czy poszukiwanie metody - kilka uwag o socjologii ponowoczesnejKRZYSZTOF SZTALTLudzkie przekonania o naturze świata. PreliminariaHENRYK RASZKIEWICZSemiotyczna próżnia - myślenie po totalitaryzmie1. Czas po komunizmie. 2. Teza o semiotycznej próżni. 3. Paraliż myślenia. 4. Inteligencja sprytu i wykrętu. 5. Dziedziczenie społeczne wykształcenia i zawodu po klikach partyjnych. 6. Niepewność i płytkość wpisania w porządek symboliczny. 7. Instrumentalizowanie historii. 8. Prymitywizacja kultury życia codziennego. 9. Społeczne dziedziczenie odpowiedzialności i winy. 10. Lud postkomunistyczny.MIROSŁAW FILIPOWICZDwa spojrzenia na dzieje Rosji, czyli o tym, jak na gruncie amerykańskim zderzyły się rosyjska i polska tradycja historiograficznaJAN SZYMCZYKMiędzy wolnością a tendencjami uniformizacyjnymi. Z problematyki funkcjonowania mass mediów w demokracji1. Wolność słowa - wolność prasy. 2. Funkcje i sens informacji massmedial-nych. 3. Przykładowe "wypaczenia" w strukturze i systemie informacji.PIOTR FRANCUZRozumienie niespójnych informacji zawartych w często oglądanych przekazach telewizyjnych1. Hipotezy. 2. Metoda. 3. Procedura. 4. Wyniki badań. 5. Dyskusja wyników.EWA NARKIEWICZ-NIEDBALECCzym jest to, co nazywamy hipotezę w świetle "hipotez" redagowanych w pracach magisterskich?1. Słownikowa definicja hipotezy. 2. Hipoteza jako zdanie o relacjach między zjawiskami. 3. Podręcznik metodologii autorstwa Babbieego. 4. Studenckie "hipotezy" - poprawne czy nie?