KLINICZNA PSYCHOLOGIA SĄDOWA

ISBN: 978-83-01-21389-3

1053 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2020

Oddajemy do rąk Czytelników pierwszy tak kompleksowy podręcznik klinicznej psychologii sądowej, rozumianej jako aplikacyjna subdyscyplina psychologii zajmująca się zagadnieniami klinicznymi występującymi w kontekstach prawnych.
Publikacja stanowi kompendium wiedzy na temat:
- związków psychologii i prawa, a zwłaszcza roli psychologa i psychologii w procesie stosowania prawa;
- zachowania człowieka w aspekcie jego trójpoziomowej organizacji (biologicznej, społeczno-kulturowej i psychologicznej), a także psychologii zaburzeń zachowania u osób dorosłych oraz zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży;
- standardów i modeli diagnozy psychologicznej w psychologii sądowej, kompetencji psychologa-biegłego sądowego oraz etycznych zasad postępowania psychologa sądowego jako praktyka i badacza;
- procesów i mechanizmów motywacyjnych dorosłych sprawców przestępstw;
- klinicznych wymiarów funkcjonowania świadków w procesie składnia zeznań;
- psychologicznego funkcjonowania nieletnich;
- możliwości wykorzystania klinicznej psychologii sądowej w obszarze prawa rodzinnego i cywilnego;
- form pomocy psychologicznej udzielanej osobom (ofiarom, sprawcom, małżonkom) uwikłanym w sprawy sądowe.
Praca ma charakter zarówno wieloaspektowy jak i kompletny. Ujęcie wszelkich klinicznych aspektów psychologii sądowej w jednej pozycji wydawniczej jest bezcenne, zarówno dla praktyków psychologów sądowych, jak i osób zajmujących się naukowym wymiarem wspomnianego działu psychologii.
Z recenzji prof. dr. hab. Józefa K. Gierowskiego

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Rozdział 1
Psychologia a prawo
1.1. Związki psychologii i prawa
1.2. Funkcje i zadania psychologa w polskim systemie prawa
1.2.1. Obszary współpracy psychologa z organami wymiaru sprawiedliwości
w postępowaniu karnym i cywilnym
1.2.2. Funkcje psychologa w postępowaniu karnym i cywilnym
1.2.3. Wymagania stawiane psychologom w procesie stosowania prawa
1.3. Tradycyjne i nowe obszary wykorzystania psychologii w procesie stosowania prawa
1.3.1. Psychologia a prawo karne
1.3.2. Psychologia a sprawy nieletnich
1.3.3. Psychologia a sprawy rodzinne i opiekuńcze
1.3.4. Psychologia a sprawy cywilne

Rozdział 2
Mechanizmy zachowania. Przyczyny i czynniki ryzyka zaburzeń zachowania
2.1. Zachowanie człowieka
2.2. Mechanizmy regulujące zachowanie człowieka
2.2.1. Wychodząc od korzeni - biologia zachowania
2.2.2. Środowiskowe czynniki kształtowania zachowania - kultura i społeczeństwo
2.2.3. Psychologiczne mechanizmy zachowania
2.3. Zaburzenia zachowania
2.4. Trójwymiarowa perspektywa uwarunkowań zachowań agresywnych
2.4.1. Perspektywa neurobiologiczna uwarunkowań zachowań agresywnych
2.4.2. Perspektywa społeczno-kulturowa uwarunkowań zachowań agresywnych
2.4.3. Perspektywa psychologiczna uwarunkowań zachowań agresywnych

Rozdział 3
Diagnoza psychologiczna
3.1. Przedmiot i modele diagnozy
3.2. Standardy procesu diagnozy klinicznej w psychologii sądowej
3.2.1. Ustalenie zagadnień prawnych
3.3. Diagnoza psychologiczna w obszarze stosowania prawa
3.3.1. Konteksty diagnozowania i diagnozy w sprawach nieletnich
3.3.2. Diagnoza psychologiczna i jej aspekty w przestępstwach z użyciem przemocy
3.3.3. Obszary diagnozowania i diagnozy w sprawach rodzinnych i opiekuńczych
3.4. Kompetencje psychologa - biegłego sądowego
3.4.1. Kompetencje w zakresie etyki

Rozdział 4
Kliniczna psychologia sądowa w prawie karnym -
dorośli sprawcy przestępstw
4.1. Diagnoza procesów motywacyjnych i struktur psychicznych w opiniowaniu
o stanie zdrowia psychicznego
4.1.1. Poczytalność, poczytalność ograniczona i niepoczytalność
4.1.2. Tryb powoływania biegłych psychologów i zasady budowania opinii
w sprawach dotyczących stanu zdrowia podejrzanego (oskarżonego)
4.1.3. Kryteria oceny poczytalności w perspektywie psychologicznej
4.1.4. Poczytalność i motywacja do popełnienia przestępstwa
4.1.5. Zaburzenia psychiczne i stany kliniczne jako przesłanki rozeznania
zniesionej poczytalności i poczytalności ograniczonej
4.1.6. Kilka uwag o wyborze metod diagnozy psychologicznej w procesie
opiniowania na temat zdrowia psychicznego
4.2. Analiza procesów i mechanizmów regulacyjnych sprawców
przestępstw seksualnych
4.2.1. Przemoc seksualna wobec osób dorosłych i dzieci
4.2.2. Sprawcy przestępstw seksualnych wobec osób dorosłych i dzieci -
próby typologii
4.2.3. Regulacja zachowania sprawców przestępstw seksualnych
4.3. Funkcjonowanie sprawców psychopatycznych
4.4. Zabójstwa i przestępstwa agresywne a schizofrenia
4.4.1. Społeczne przekonania i naukowe doniesienia na temat schizofrenii
i skłonności do przestępstw
4.4.2. Motyw zabójstwa a zaburzenie psychiczne
4.4.3. Agresja u osób ze schizofrenią
4.4.4. Schizofrenia a psychopatia
4.4.5. Spektrum schizofrenii: zaburzenia urojeniowe a zachowania agresywne
4.5. Psychologiczne mechanizmy zachowania sprawców i ofiar przemocy w rodzinie
4.5.1. Mężczyzna-sprawca przemocy. Osobowościowa kategoryzacja
(typologia) sprawców
4.5.2. Specyfika i motywy przemocy stosowanej przez kobiety.
Charakterystyka sprawczyń
4.5.3. Relacje przemocy. Model uzależnienia

Rozdział 5
Kliniczne wymiary funkcjonowania świadków w procesie składania zeznań
5.1. Przyczyny powstawania zniekształceń w zeznaniach świadków
5.2. Faza kodowania informacji
5.2.1. Stres i afekt
5.2.2. Alkohol
5.3. Faza przypominania informacji
5.3.1. Rozpoznawanie/identyfikacja
5.3.2. Odtwarzanie/reprodukcja
5.3.3. Zaburzenia funkcjonowania pamięci
5.3.4. Odtwarzanie: metody przesłuchania
5.3.5. Odtwarzanie: portret pamięciowy
5.4. Mechanizmy powstawania zniekształceń w zeznaniach świadków
5.4.1. Sugestia i sugestialność
5.4.2. Efekt dezinformacji
5.4.3. Fałszywe wspomnienia i fałszywe przyznania do winy
5.5. Kliniczne aspekty składania zeznań przez świadków szczególnych
5.5.1. Świadkowie w wieku senioralnym
5.5.2. Świadkowie małoletni
5.5.3. Świadkowie z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu
5.6. Kliniczna diagnoza szczerości zeznań świadka
5.6.1. Ocena prawdziwości zeznań (SVA)

Rozdział 6
Kliniczny wymiar dysfunkcji w zachowaniu osób nieletnich
6.1. Psychologiczne, społeczne i neurofizjologiczne uwarunkowania kryminogenezy i przestępczości nieletnich
6.1.1. Czynniki indywidualne: neurofizjologia
6.1.2. Czynniki indywidualne: regulacja emocjonalna
6.1.3. Czynniki społeczne: środowisko rodzinne i status socjoekonomiczny
6.1.4. Czynniki społeczne: środowisko szkolne i osiągnięcia szkolne
6.1.5. Czynniki społeczne: rówieśnicy
6.1.6. Czynniki społeczne: gry komputerowe
6.2. Przestępczość nieletnich w świecie wirtualnym
6.2.1. Mowa nienawiści i hejt
6.2.2. Bullying i cyberbullying w środowisku rówieśniczym
6.2.3. Seksting

Rozdział 7
Kliniczna psychologia sądowa w prawie rodzinnym i cywilnym
7.1. Problemy w rodzinie a opieka nad dzieckiem
7.1.1. Choroba przewlekła w rodzinie
7.1.2. Ubóstwo, marginalizacja, wykluczenie społeczne
7.1.3. Przemoc wobec dziecka w rodzinie
7.1.4. Alkohol w rodzinie
7.1.5. Relacje między rodzicami a dziećmi
7.1.6. Konflikty między rodzicami a agresja dzieci
7.1.7. Status socjoekonomiczny rodziny
7.2. Zaburzenia osobowości i zaburzenia psychiczne rodziców/opiekunów a ich
kompetencje wychowawcze
7.2.1. Systemowe i psychodynamiczne ujęcie diagnozy zaburzeń osobowości
w opiniodawstwie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych
7.3. Rozwód jako sytuacja traumatyczna
7.3.1. Małżeństwo w konflikcie
7.3.2. Fazy rozpadu relacji małżeńskiej
7.3.3. Problemy psychologiczne dorosłych w sytuacji rozwodu. Skutki rozwodu
dla obojga partnerów
7.3.4. Sytuacja psychologiczna dziecka doświadczającego rozstania rodziców -
aspekty kliniczne
7.4. Kliniczne aspekty opiniodawstwa sądowo-psychologicznego na gruncie prawa
cywilnego
7.4.1. Ocena kliniczna przesłanek ubezwłasnowolnienia
7.4.2. Wybrane wady oświadczeń woli z perspektywy psychologicznej
7.4.3. Diagnoza stanu psychicznego osoby sporządzającej testament
7.4.4. Diagnoza psychologiczna w sprawach o zadośćuczynienie
i odszkodowanie
7.4.5. Przyczyny i konsekwencje mobbingu - diagnoza psychologiczna
w sprawach z zakresu prawa pracy

Rozdział 8
Podstawy interwencji psychologicznej i terapii w sprawach sądowych
8.1. Psychokorekcja zaburzeń zachowania sprawców przemocy
8.1.1. Przemoc i krótka historia systemowych sposobów jej przeciwdziałania
8.1.2. Motywacja i możliwości zmiany zachowania osób stosujących przemoc
8.1.3. Skuteczność kary jako środka do zmiany zachowań przemocowych
8.1.4. Programy korekcyjno-edukacyjne i psychologiczno-terapeutyczne
dla osób stosujących przemoc w rodzinie
8.1.5. Ewaluacje oddziaływań korekcyjnych i terapeutycznych dla osób
stosujących przemoc w rodzinie
8.2. Rehabilitacja psychologiczna dla sprawców przestępstw doświadczających
zaburzeń psychicznych
8.2.1. Podmioty, w których są realizowane izolacyjne środki zabezpieczające,
oraz organizacja procesu leczenia
8.2.2. Rehabilitacja psychiatryczna a warunki izolacji
8.2.3. Sytuacja społeczno-psychologiczna oddziału psychiatrii sądowej
8.2.4. Sposoby rehabilitacji psychologicznej w warunkach oddziałów psychiatrii
sądowej
8.2.5. Okresowe opinie o stanie zdrowia i szacowanie ryzyka powrotu
do przestępstw
8.3. Pomoc psychologiczna ofiarom przestępstw
8.3.1. Koncepcja zaburzeń traumatycznych. Motywowanie do zmian
8.3.2. Formy pomocy psychologicznej dorosłym ofiarom przemocy
8.3.3. Psychoterapia dorosłych ofiar przemocy
8.3.4. Oddziaływania terapeutyczne wobec dzieci
8.4. Terapia w sytuacji okołorozwodowej

Literatura cytowana

Indeks nazwisk

Indeks rzeczowy

O Autorkach