INSTRUMENTY RYNKOWE POLITYKI EKOLOGICZNEJ TEORIA I PRAKTYKA

ISBN: 978-83-7695-291-8

417 stron
format: B5
oprawa: twarda
Rok wydania: 2013

Monografia jest podsumowaniem badań autora poświęconych wykorzystaniu mechanizmów rynkowych w ochronie środowiska. Celem podstawowym pracy była analiza oraz ocena warunków i czynników określających zastosowanie instrumentów rynkowych w polityce ekologicznej. W prezentowanej monografii przedstawiono rozważania dotyczące możliwości powstania rynków dóbr środowiskowych bez pomocy państwa, tj. wykreowania ich na zasadzie upowszechniania się wymiany. Określono w niej, czym są instrumenty rynkowe i jakie jest ich miejsce w polityce ekologicznej, a głównie wśród innych instrumentów tej polityki. Oceniono również korzyści, jakie w porównaniu z rozwiązaniami administracyjnymi przynoszą rozwiązania rynkowe, przedstawiono uwarunkowania przestawiania polityki na te rozwiązania oraz charakterystykę procesu budowy rynkowo zorientowanej polityki ekologicznej. Zaprezentowano także możliwości wykorzystania instrumentów rynkowych. Przykłady rozwiązań rynkowych dobrano tak, aby reprezentowane były poszczególne dziedziny środowiska, nad którymi polityka ekologiczna sprawuje kontrolę. Ponadto intencją autora było wskazanie rozwiązań sprawdzonych, które mogą uchodzić za godne naśladowania i przedstawienie aspektów towarzyszących procesom kreacji rynków przez politykę ekologiczną, a także wskazanie tych elementów koncepcji rozwoju, które uzasadniają szersze stosowanie przez politykę ekologiczną rozwiązań rynkowych. Przedstawienie tych problemów wraz z rozważaniami podjętymi w rozdziale trzecim pozwalają na weryfikację piątej hipotezy, dotyczącej praktycznych aspektów zastosowania instrumentów rynkowych w polityce ekologicznej. W analizach i ocenach autor wykorzystywał przede wszystkim metody dedukcyjne, a w szczególności metody analizy modeli mikroekonomicznych.

SPIS TREŚCI

Wstęp

Rozdział 1. Problemy powstawania rynku dóbr środowiska1.1. Rynek i mechanizm rynkowy1.2. Dobra i usługi środowiska jako dobra ekonomiczne1.2.1. Znaczenie dóbr środowiskowych w działalności człowieka1.2.2. Prawa własności a sposób korzystania przez podmioty z dóbr środowiskowych1.3. Podstawy wyboru ilości dóbr środowiskowych wykorzystywanych przez podmioty mikroekonomiczne1.3.1. Wybory konsumentów1.3.2. Pozorna nieracjonalność konsumenta1.3.3. Wybory producentów wykorzystujących dobra środowiskowe1.3.4. Funkcja popytu rynkowego na dobra środowiskowe1.4. Dostarczanie dóbr środowiskowych1.5. Oddziaływanie kosztów zewnętrznych na koszty i ceny1.6. Przetarg jako podstawa optymalizacji działań ochronnych1.6.1. Optymalny ekonomicznie poziom jakości środowiska/zanieczyszczenia środowiska przy zastosowaniu kryteriów wyboru mikroekonomicznego1.6.2. Teoremat Coase‘-a a przeszkody w stworzeniu przetargowej formy optymalizacji poziomu zanieczyszczenia i ochrony środowiska1.7. Uwagi końcoweRozdział 2. Instrumenty rynkowe w osiąganiu celówpolityki ekologicznej2.1. Podstawy prawne, cele, zasady i uwarunkowania polityki ekologicznej2.1.1. Przesłanki traktatowe i cele ogólne polityki ekologicznej2.1.2. Zasady polityki ekologicznej2.2. Instrumenty polityki ekologicznej2.2.1. Ogólna charakterystyka instrumentów polityki ekologicznej w warunkach gospodarki rynkowej.2.2.2. Bezpośrednie a pośrednie instrumenty regulacji w warunkach gospodarki rynkowej2.3. Instrumenty ekonomiczne polityki ekologicznej2.4. Instrumenty finansowe a instrumenty polityki ekologicznej2.5. Rynkowy wymiar instrumentów ekonomicznych polityki ekologicznej2.6. Pojęcie i cechy instrumentów rynkowych ochrony środowiska2.7. Przyjęcie orientacji rynkowej jako sposób osiagania celów polityki środowiskowej2.8. Czynniki wzmacniające wybór rozwiązań rynkowych w polityce ekologicznej2.9. Etapy budowy orientacji rynkowej polityki ekologicznej2.10. Źródła korzyści z zastępowania instrumentów administracyjnych instrumentami rynkowymi2.11. Uwagi końcoweRozdział 3. Praktyka stosowania instrumentów rynkowychw ochronie środowiska3.1. Systemy wykorzystania instrumentów rynkowych w ochronie środowiska3.1.1. System kwotowy3.1.2. System kredytów redukcji3.1.3. System uśredniania zobowiązań3.1.4. Transferowalne prawa do użytkowania poszczególnych zasobów środowiska3.1.5. Systemy wykorzystania kompleksów zasobów środowiska3.1.6. Systemy wtórnego obrotu uprawnieniami3.2. Przykłady rozwiązań rynkowych tworzonych w dziedzinach kontrolowanych przez politykę ekologiczną3.2.1. Ochrona klimatu3.2.2. Regulacja rynkowa emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego3.2.3. Ochrona i wykorzystanie wód3.2.4. Ochrona zasobów fauny3.2.5. Ochrona przyrody i przestrzeni3.2.6. Ochrona przed odpadami3.2.7. Promowanie energii odnawialnej3.3. Kształtowanie mechanizmów rynkowych3.3.1. Formy organizacji rynku na poziomie lokalnym i regionalnym3.3.2. Wykorzystanie dobrych praktyk organizacji systemu handlu emisjami3.4. Uwagi końcoweRozdział 4. Problemy optymalizacji ekonomicznejprzy zastosowaniu instrumentów rynkowych4.1. Ekonomiczna a przyrodnicza optymalizacja oddziaływania na środowisko - ujęcie makroekonomiczne4.2. Mikroekonomiczne aspekty optymalizacji w warunkach limitowania dostępu do środowiska4.3. Propozycja rynkowego sposobu ograniczania kosztów zewnętrznych4.4. Uwagi końcoweRozdział 5. Łączenie instrumentów rynkowychz wybranymi instrumentami polityki ekologicznej5.1. Łączenie instrumentów rynkowych z instrumentami bezpośrednimi polityki ekologicznej5.1.1. Standardy emisji lub innych negatywnych oddziaływań na środowisko5.1.2. Standardy jakości środowiska i pozwolenia indywidualne na zanieczyszczanie środowiska5.1.3. Porozumienia dobrowolne z podmiotami (programy redukcji)5.1.4. Programy naprawcze5.1.5. Odpowiedzialność za szkody ekologiczne i postępowanie kompensacyjne5.1.6. Administracyjne kary pieniężne5.2. Łączenie mechanizmów rynkowych z wybranymi instrumentami ekonomicznymi polityki ekologicznej5.2.1. Podatki i opłaty ekologiczne5.2.2. Problem łączenia rynku uprawnień zbywalnych z systemem opłat5.2.3. Zróżnicowania podatkowe5.2.4. Ekologiczny narzut na czynniki produkcji5.2.5. Subsydiowanie inwestycji ochronnych.5.3. Uwagi końcoweRozdział 6. Ocena skali, zakresu i perspektyw wykorzystaniainstrumentów rynkowych ochrony środowiska w Polscena tle strategii rozwoju gospodarczego6.1. Ocena oddziaływania instrumentów rynkowych ochrony środowiska na rozwój gospodarki6.1.1. Zmiany technologiczne powstające wskutek stosowania instrumentów rynkowych w gospodarce6.1.2. Oddziaływania redystrybucyjne instrumentów rynkowych6.1.3. Efekty w sferze zatrudnienia6.1.4. Efekty w sferze konkurencyjności6.2. Ocena możliwości zwiększania skali wykorzystania instrumentów rynkowych ochrony środowiska w strategii rozwoju Unii Europejskiej6.2.1. Strategia Europa 20206.2.2. Inicjatywy przewodnie realizacji strategii Europa 20206.3. Ocena możliwości zwiększania skali wykorzystania instrumentów rynkowych ochrony środowiska w strategii rozwoju Polski6.3.1. Długookresowa strategia rozwoju kraju6.3.2. Średniookresowa strategia rozwoju kraju6.3.3. Krajowy program reform6.4. Rynkowa reorientacja polskiej polityki ekologicznej6.4.1. Cele polskiej polityki ekologicznej a rozwiązania rynkowe6.4.2. Długofalowe uwarunkowania ekonomiczne i społeczne polityki ekologicznej6.4.3. Oddziaływanie za pośrednictwem polityki ekologicznej na ekologizację gospodarki rynkowej6.5. Uwagi końcoweZakończenieLiteraturaSpis rysunkówSpis tabel