EUROPA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH RYS HISTORYCZNY

ISBN: 978-83-7977-409-8

586 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2019

Opracowanie jest próbą zwięzłego opisu i analizy układu sił pomiędzy Starym Kontynentem a kręgami kulturowymi, z którymi się kontaktował w kolejnych epokach. Narracja zaczyna się od czasów najdawniejszych, gdy poza wybrzeżem Morza Śródziemnego Europa była niemal nieznana ówczesnym podróżnikom- opisuje klasyczną starożytność, średniowiecze, czasy europejskich odkryć geograficznych, epokę stopniowego podporządkowywania sobie przez Europejczyków innych kultur, aż po okres, w którym Europa (i kilka państw zeuropeizowanych) zapanowała nad całym globem. A wreszcie - raptowny (w ciągu jednego pokolenia) upadek Europy, jej podział między pozaeuropejskie supermocarstwa i powolne odbudowywanie jedności, w sytuacji, gdy Europa musi rywalizować z kilkoma globalnymi mocarstwami, mającymi nad Starym Kontynentem liczne przewagi. Książka ta próbuje wyjaśnić, jakie czynniki wpływały na siłę graczy europejskich wobec ich rywali - i jak ewoluowały one na przestrzeni dziejów.

SPIS TREŚCI

Lista skrótów Wprowadzenie 1. Starożytność bliskowschodnia 1.1. Pierwsze społeczności i pierwsze imperia 1.2. "Atlantyda" i ciemne wieki starożytności 1.3. Fenicja 1.4. Izrael 1.5. Nowy ład polityczny Bliskiego Wschodu 1.6. Inne kręgi kulturowe 2. Grecja 2.1. Geneza społeczności i jej otoczenie międzynarodowe 2.2. Wielka kolonizacja 2.3. Konflikt z Persją 2.4. Złoty wiek Aten i ich degeneracja 2.5. Czas Aleksandra 2.6. Czas diadochów 2.7. Wiedza o świecie i kontakty z innymi cywilizacjami 3. Rzym 3.1. SPQR3.2. Zniszczenie "pentarchii śródziemnomorskiej" 3.3. Kryzys republiki i powstanie pryncypatu 3.4. Pax Romana3.5. Żydzi, Izrael i wczesne chrześcijaństwo 3.6. III wiek: imperium w kryzysie 3.7. IV wiek: imperium - dominat i chrystianizacja 3.8. V wiek: imperium w agonii 3.9. Rzymska wiedza o świecie i o innych cywilizacjach 3.9.1. Rzymskie odkrycia i badania 3.9.2. Persja Europa w stosunkach międzynarodowych3.9.3. Afryka 3.9.4. Indie 3.9.5. Chiny 4. Ciemne wieki - u progu naszego świata 4.1. Bizancjum, czyli ślepa uliczka 4.1.1. Renovatio Imperii4.1.2. Kryzys polityczno-religijny 4.1.3. "Mała stabilizacja" 4.2. Kościół na rozdrożu 4.2.1. Przetrwalnik kultury antycznej 4.2.2. Budowa znaczenia papiestwa 4.2.3. Chrystianizacja Europy Zachodniej 4.3. Zalążki państw w Europie Zachodniej 4.3.1. Od sojuszników wojskowych do efemerycznych państw 4.3.2. Frankowie 4.4. Powstanie cywilizacji islamskiej 4.4.1. Budowa teokracji 4.4.2. Złoty wiek kalifatu 4.5. Translatio Imperii 4.5.1. Translatio Imperii I- cesarstwo Karola 4.5.2. Translatio Imperii II- cesarstwo Ottona 4.6. Nowi najeźdźcy, nowe państwa 4.6.1. Fala za falą z Wielkiego Stepu4.6.2. Wikingowie 4.7. Budowa państw w Europie Środkowo-Wschodniej 4.7.1. Państwa Europy Środkowej 4.7.2. Powstanie państwa ruskiego 4.8. Inne kręgi kulturowe 4.8.1. Europejska wiedza o świecie 4.8.2. Afryka 4.8.3. Persja i Azja Środkowa 4.8.4. Indie 4.8.5. Chiny 5. Europejskie średniowiecze - rozwój według nowych reguł 5.1. Opór papieży przeciwko cesarzom 5.2. Deus le volt!5.2.1. Początek ruchu krucjatowego 5.2.2. Królestwo Jerozolimskie 5.2.3. Inne fronty: rekonkwista i "krucjaty wschodnioeuropejskie" 5.3. Opór królów przeciwko papieżom - początek idei suwerenności państw 5.4. Opór społeczeństw przeciw władcom 5.4.1. Prawo stanowe 5.4.2. "Powietrze miejskie czyni wolnym" (i alpejskie także) 5.4.3. Wolność nauki 5.5. Wyodrębnianie się Europy Wschodniej 5.5.1. Ruś: odwracanie się od Europy 5.5.2. Dominacja Mongołów 5.5.3. Zbieranie ziem ruskich 5.6. Jesień średniowiecza 5.6.1. "Czarna śmierć" i jej skutki gospodarczo-społeczne 5.6.2. Na drodze do państw narodowych 5.6.3. Osłabienie struktur ponadnarodowych 5.7. Inne kręgi kulturowe i ich kontakty z Europą 5.7.1. Europejscy podróżnicy i komasacja wiedzy geograficznej 5.7.2. Stagnacja w świecie muzułmańskim 5.7.3. Mongołowie - władcy Azji 5.7.4. Powstanie państwa Osmanów 5.7.5. Persja i Azja Środkowa 5.7.6. Subkontynent indyjski 5.7.7. Chiny 5.7.8. Afryka subsaharyjska 6. Epoka odkryć (ok. 1450-ok. 1550) 6.1. Sytuacja w Europie u progu epoki odkryć 6.1.1. Między dynastiami a narodami 6.1.2. Reformacja 6.2. Ekspedycje portugalskie 6.2.1. Zasługi Henryka Żeglarza 6.2.2. Budowa portugalskiego imperium kolonialnego 6.3. Ekspedycje hiszpańskie 6.3.1. Wyprawy Krzysztofa Kolumba 6.3.2. Konkwista i podział polityczny Ameryki Łacińskiej 6.4. Geopolityka 6.4.1. Podział Atlantyku, podział kuli ziemskiej 6.4.2.Utracony dzień 6.4.3. Nowi gracze 6.5. Skutki odkryć 6.5.1. "Złote flotylle" i granica Łaby 6.5.2. Pierwszy cykl wojen antyhegemonicznych 6.5.3. Kontrreformacja 6.6. Relacje z innymi kręgami cywilizacyjnymi 6.6.1. Moskwa 6.6.2. Imperium Osmańskie 6.6.3. Afryka subsaharyjska 6.6.4. Persja 6.6.5. Indie 6.6.6. Chiny 6.6.7. Japonia 7. Budowa europocentrycznej sieci powiązań światowych (ok. 1550-1683) 7.1. Sytuacja w Europie 7.1.1. Habsburgowie - Słońce zachodzi nad Imperium 7.1.2. Owce pożarły ludzi 7.1.3. Ultima ratio regnum7.1.4. Holenderska "gorączka tulipanowa" 7.2. Uszczegółowianie mapy świata 7.2.1. Nowi odkrywcy, nowe prawa 7.2.2. Atlantycki trójkąt i rozwój gospodarzy 7.2.3. Eksploatacja Ameryki Południowej Europa w stosunkach międzynarodowych7.2.4. Penetracja Ameryki Północnej7.3. Dominacja państw narodowych7.3.1. Wojna trzydziestoletnia - druga wojna antyhegemoniczna7.3.2. Lord Protektor7.3.3. Król Słońce 7.4. Europa a inne kręgi kulturowe7.4.1. Carstwo Moskiewskie: Wielka Smuta i marsz do Pacyfiku7.4.2. Turcja - ostatnia faza ekspansji7.4.3. Persja7.4.4. Państwo Wielkich Mogołów7.4.5. Chiny - kryzys i zmiana dynastii7.4.6. Japonia7.4.7. Afryka8. Nieuświadomiona dominacja Europy (ok. 1700-1800) 8.1. Sytuacja w Europie 8.1.1. Trzeci cykl wojen antyhegemonicznych - zmierzch Króla Słońce 8.1.2. Modernizacja rosyjska 8.1.3. Iustus potestas aequilibriumw europejskiej praktyce 8.2. Europa - mocarstwo normotwórcze 8.2.1. Oświecenie 8.2.2. Pierwsza "wojna światowa" i pierwsza "gospodarka światowa" 8.2.3. Powstanie Stanów Zjednoczonych 8.2.4. Rewolucja francuska 8.3. Stosunki z innymi cywilizacjami 8.3.1. Odkrycia geograficzne8.3.2. Turcja 8.3.3. Afryka w XVIII wieku 8.3.4. Persja - długie kryzysy, krótkie odrodzenia 8.3.5. Europejska penetracja Indii 8.3.6. Chiny - splendid isolation8.3.7. Japonia w XVIII wieku 9. Uświadomiona dominacja Europy (ok. 1800-1870) 9.1. Napoleon i czwarty cykl wojen antyhegemonicznych 9.1.1. Wpływ rewolucji francuskiej na sytuację międzynarodową 9.1.2. Europa napoleońska 9.1.3. Upadek Napoleona 9.2. Ład wiedeński 9.2.1. Kongres wiedeński (1814-1815) 9.2.2. System wiedeński i jego ewolucja 9.2.3. Rewolucja gospodarcza 9.2.4. Wiosna Ludów 9.3. Ład późnowiedeński 9.3.1. Rosja: od "nocy mikołajewskiej" do "wiosny sewastopolskiej"9.3.2. Pax Britannica9.3.3. Zjednoczenie Niemiec 9.4. Konkurenci pozaeuropejscy 9.4.1. Stany Zjednoczone 9.4.2. Japonia 9.5. Aktorzy pozaeuropejscy 9.5.1. Układ sił na Bliskim Wschodzie (Turcja i Egipt) 9.5.2. Afryka w latach 1800-1870 9.5.3. The Great Game9.5.4. Indie 9.5.5. Chiny - "stulecie upokorzeń" (I) 10. Belle epoque i europejski imperializm (1871-1914) 10.1. Pierwsza fala globalizacji 10.1.1. Konsolidacja świata i Długi Kryzys 10.1.2. Imperializm polityczno-gospodarczy 10.1.3. Geopolityka kanonierek, geopolityka drednotów 10.2. Europa: nowe idee, nowe mocarstwa 10.2.1. Socjalizm 10.2.2. Nowożytny antysemityzm, syjonizm i "żydokomuna" 10.2.3. Niemcy: "Rok trzech cesarzy" 10.2.4. Rosja: między Stołypinem a Rasputinem 10.2.5. U progu Wielkiej Wojny 10.3. Konkurenci pozaeuropejscy 10.3.1. Stany Zjednoczone 10.3.2. Japonia 10.4. Inne regiony świata 10.4.1. Bliski Wschód (Turcja i Egipt) 10.4.2. Azja Centralna: koniec Wielkiej Gry 10.4.3. Indie Brytyjskie, Indochiny Francuskie 10.4.4. Chiny - "stulecie upokorzeń" (II) 10.4.5. Podział kolonialny Afryki 11. Europejskie kataklizmy (1914-1945) 11.1. Wielka Wojna 11.1.1. Piąta wojna antyhegemoniczna 11.1.2. Wielka Wojna - już w pełni światowa 11.1.3. Społeczno-gospodarcze skutki I wojny światowej 11.2. Ład wersalski 11.2.1. Traktat wersalski 11.2.2. Ład wersalski - aspekty globalne 11.2.3. Ład wersalski - skorygowany 11.3. Powstanie Związku Radzieckiego 11.3.1. Od rewolucji do "rewolucji" 11.3.2. Wojna domowa i eksport rewolucji 11.3.3.Pieredyszka - hołodomor- "pięciolatki" 11.4. Otoczenie międzynarodowe Europy 11.4.1. Stany Zjednoczone 11.4.2. Bliski Wschód 11.4.3.Indie i Środkowy Wschód11.4.4. Daleki Wschód 11.4.5. Afryka 11.5. Droga do II wojny światowej 11.5.1. Przeobrażenia ekonomiczne i Wielki Kryzys 11.5.2.Appeasement11.5.3. Wirujące koalicje Europa w stosunkach międzynarodowych11.6. II wojna światowa 11.6.1. Rozbiór Europy 11.6.2. Globalizacja wojny 11.6.3. Zwycięstwo koalicji antyhitlerowskiej 11.6.4. Zręby świata powojennego 12. Europa podzielona zimną wojną 12.1. Ład powojenny 12.1.1. Organizacja Narodów Zjednoczonych 12.1.2. Gospodarcze aspekty ładu powojennego 12.1.3. Broń masowego rażenia 12.2. Europa - kondominium supermocarstw 12.2.1. Zaangażowanie Stanów Zjednoczonych w zachodnioeuropejski system bezpieczeństwa 12.2.2. Budowa bezpieczeństwa Europy Zachodniej 12.2.3. Związek Radziecki i budowa bloku komunistycznego 12.3. Dekolonizacja 12.3.1. Przesłanki i modele dekolonizacji 12.3.2. Dekolonizacja w Azji 12.3.3. Dekolonizacja w Afryce 12.3.4. Neokolonializm i postkolonializm 12.4. Zmiany sytuacji w Europie w połowie zimnej wojny 12.4.1. Polityka Stanów Zjednoczonych i ewolucja bloku euroatlantyckiego 12.4.2. Postępy integracji europejskiej 12.4.3. Europa Wschodnia - "socjalizm z ludzką twarzą" 12.5. Otoczenie międzynarodowe Europy 12.5.1. Przeobrażenia gospodarczo-społeczne w połowie zimnej wojny 12.5.2. Supermocarstwa: rywalizacja i inicjatywy rozbrojeniowe 12.5.3.Bliski Wschód 12.5.4. Indie i Środkowy Wschód 12.5.5. Daleki Wschód 12.5.6. Afryka 12.6. Koniec zimnej wojny 12.6.1. Związek Radziecki - "kolos na glinianych nogach"12.6.2. Przywracanie "sporu o wartości" 12.6.3.Integracja europejska: od EWP do JAE12.6.4. Blok wschodni: od pierestrojki do Jesieni Ludów 13. Europa w świecie multipolarnym 13.1. Wygaszanie zimnej wojny 13.1.1. Rozpad bloku komunistycznego 13.1.2. Zjednoczenie Niemiec i powstanie Unii Europejskiej 13.2. Globalne wyzwania 13.2.1. Globalizacja i odnowienie znaczenia graczy niepaństwowych 13.2.2. Światowa gospodarka i polityka klimatyczna13.2.3. Rozbrojenie i proliferacja broni masowego rażenia 13.2.4. Wojna z terroryzmem 13.3. Integracja europejska wokół UE i NATO 13.3.1. Integracja euroatlantycka wobec Końca Historii13.3.2. Integracja euroatlantycka wobec powrotu realpolitik13.3.3. Integracja euroatlantycka wobec zagrożeń poza- i submilitarnych 13.4. Europa wobec polityki supermocarstw 13.4.1. Europa a polityka Stanów Zjednoczonych 13.4.2. Europa a polityka Rosji 13.4.3. Europa a polityka Chin 13.5. Stosunki Europy z innymi regionami świata 13.5.1. Bliski Wschód 13.5.2. Środkowy Wschód 13.5.3. Afryka Podsumowanie Kalendarium wydarzeń Bibliografia (wybór) Indeks osobowy