BYŁ DWÓR, NIE MA DWORU. REFORMA ROLNA W POLSCE

ISBN: 978-83-8191-417-8

388 stron
format: B5
oprawa: miękka
Rok wydania: 2022

Reforma rolna, czyli wywłaszczenie wielkich właścicieli ziemskich i przekazanie części ziemi chłopom, przeprowadzona latach 1944-1945 to jedno z najsłabiej zbadanych wydarzeń w powojennej historii Polski. W czasach PRL próbowano przede wszystkim udowodnić, jak bardzo polepszyła sytuację chłopów i robotników rolnych. Po 1989 roku ukazały się liczne wspomnienia ziemian, opisujące proces wywłaszczenia, a publikacje dotyczące wsi skupiły się na okresie późniejszym, zwłaszcza na chłopskim oporze wobec kolektywizacji i na społecznych konsekwencjach funkcjonowania PGR-ów. Książka Anny Wylegały wypełnia tę lukę i wpisuje się w obecny trend szerszego zainteresowania historią przez pryzmat losów zwykłych ludzi. Odpowiada na pytanie, jakim doświadczeniem była reforma rolna dla poszkodowanych, czyli ziemian, dla tych, którzy z niej skorzystali, a zatem służby folwarcznej i bezrolnych chłopów, a także rzeszy mniej lub bardziej zaangażowanych świadków. Autorka przygląda się również konkretnym miejscom i społecznościom: dworom, które po 1945 roku zamieniono na biura spółdzielni, mieszkania dla kierowników PGR-ów, przedszkola, świetlice, domy dziecka i ośrodki zdrowia; wsiom, w których na skutek podziału pańskiej ziemi zmieniła się struktura przestrzenna, hierarchia społeczna, tradycje i życie codzienne. Jest to również opowieść o tym, jaka jest pamięć o reformie - wśród potomków chłopów i potomków ziemian, jakie są współczesne postawy wobec dawnego dworskiego i ziemiańskiego dziedzictwa oraz jak funkcjonuje dzisiaj podworska przestrzeń. "Powojenna reforma rolna to jedno z najważniejszych wydarzeń całego XX wieku w Polsce. Pamięć o niej trwa do dzisiaj. Nie była "prześnioną rewolucją". Poprzedził ją wielki strach przed barbarzyńcami ze Wschodu, którzy odbiorą ziemię. Jej skutki okazały się przełomowe: zagłada ziemiaństwa i zmiany struktury własności na polskiej wsi. Emocjonalnie niepewność, strach, ale też nadzieje na poprawę losu. To wszystko odnajdziemy w świetnie napisanej książce Anny Wylegały." Marcin Zaremba, autor "Wielkiej trwogi"

SPIS TREŚCI

Lista skrótów
Wstęp
1. "Pan już nie jest dziedzicem". Koniec (ziemiańskiego) świata
2. "Podawały tak trochę po uważaniu". Mechanizmy dzielenia ziemi
3. "Nie było na wsi spokoju". Lęk, chaos i przemoc
4. "Każdy chciał być na swoim". Parcelantów droga do samodzielnego gospodarstwa
5. "Dwór nie wieś, dworusy nie chłopy". Przemiana poparcelacyjnej wsi
6. "Zacząć wszystko od nowa". Ziemianie bez ziemi
7. "I tak nam ten dwór zmarniał potem". Dworska przestrzeń po reformie
8. "Wszyscy we wsi wiedzą". Drugie trwanie reformy
Zakończenie
Nota metodologiczna
Portrety miejscowości, w których prowadzone były badania terenowe
Indeks rozmówców
Bibliografia
Podziękowania
Indeks nazw miejscowych