ALFABETYZM FINANSOWY NA ŚWIECIE I W POLSCE

ISBN: 978-83-208-2414-8   257 stron format: B5 oprawa: miękka Rok wydania: 2021

Wiedza finansowa i umiejętność jej zastosowania w praktyce - to, co przyjęło się nazywać alfabetyzmem finansowym (ang. financial literacy) - są silnie związane z zachowaniami finansowymi konsumentów i rezultatami, do których te zachowania prowadzą. Mówiąc krótko, jednostki bardziej kompetentne finansowo częściej podejmują właściwe zachowania finansowe i uzyskują lepsze wyniki w zarządzaniu własnymi finansami. Wiedza i umiejętności finansowe Polaków są niskie - niższe nie tylko niż na Zachodzie, ale także niż w innych krajach naszego regionu. To główna przyczyna powstania tej książki. Jej celem jest zbadanie związków alfabetyzmu finansowego Polaków z ich cechami społeczno-demograficznymi i ekonomicznymi: płcią, wiekiem, poziomem wykształcenia, osiąganym dochodem, a także uczestnictwem w formalnej edukacji finansowej. W odróżnieniu od istniejących opracowań badanie zaprezentowane w książce ma charakter metaanalityczny: uwzględnia dane pierwotne pochodzące z pięciu dużych sondaży przeprowadzonych w latach 2015-2018. Metaanaliza pozwala na uchwycenie tendencji w wynikach wcześniejszych badań w celu ich uogólnienia. Jest szczególnie przydatna wtedy, gdy wyniki wcześniejszych badań są niejednoznaczne - jak w przypadku relacji alfabetyzmu finansowego z płcią i wiekiem.

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

ROZDZIAŁ 1. teoretyczne podstawy jego badań
1.1. Teoretyczne ramy badań alfabetyzmu finansowego
1.2. Alfabetyzm finansowy - kwestie terminologiczne
1.3. Wiedza i umiejętności jako składniki alfabetyzmu finansowego
1.4. Samoocena jako składnik alfabetyzmu finansowego
1.4.1. Samoocena w sensie poczucia własnej skuteczności w zarządzaniu finansami osobistymi
1.4.2. Samoocena w sensie przekonania o posiadaniu wiedzy finansowej (subiektywna wiedza finansowa)
1.5. Alfabetyzm finansowy jako połączenie wiedzy, umiejętności i samooceny
1.6. Alfabetyzm finansowy jako połączenie wiedzy, umiejętności, samooceny, a także postaw i zachowań finansowych
1.7. Meandry definiowania alfabetyzmu finansowego
1.8. Zdolności matematyczne a konceptualne granice alfabetyzmu finansowego
1.9. Alfabetyzm finansowy a koncepcja możliwości (dokonywania wyborów) finansowych
Podsumowanie

ROZDZIAŁ 2. Operacjonalizacja alfabetyzmu finansowego
2.1. Operacjonalizacja za pomocą testu osiągnięć
2.1.1. Treści dziedzinowe testu
2.1.2. Struktura testu
2.1.3. Przetwarzanie odpowiedzi "Nie wiem"
2.1.4. Agregowanie wyników testu i klasyfikowanie badanych na tej podstawie
2.1.5. Popularne testy osiągnięć: "wielka trójka" i "wielka piątka"
2.1.6. Testy zweryfikowane w analizach psychometrycznych
2.2. Operacjonalizacja za pomocą samooceny
2.2.1. Subiektywna wiedza finansowa
2.2.2. Poczucie własnej skuteczności w zarządzaniu finansami osobistymi
Podsumowanie

ROZDZIAŁ 3. Poziom alfabetyzmu finansowego w Polsce i na świecie
3.1. Wyniki sondaży wykorzystujących "wielką trójkę" - porównanie międzynarodowe
3.2. Wyniki badań OECD
3.3. Wyniki badania S&P Global FinLit
3.4. Badania alfabetyzmu finansowego w Polsce
3.4.1. Badania prowadzone w jednostkach naukowych
3.4.2. Badania prowadzone przez instytucje związane z rynkiem finansowym
Podsumowanie

ROZDZIAŁ 4. Podstawowe zmienne społeczno-demograficzne i ekonomiczne a alfabetyzm finansowy - przegląd literatury
4.1. Płeć a alfabetyzm finansowy
4.1.1. Różnice ze względu na płeć w wynikach testów alfabetyzmu finansowego - istota i skala zjawiska
4.1.2. Możliwe przyczyny różnic w poziomie alfabetyzmu finansowego ze względu na płeć
4.2. Wiek a alfabetyzm finansowy
4.2.1. Różnice ze względu na wiek w wynikach testów alfabetyzmu finansowego - istota i skala zjawiska
4.2.2. Możliwe przyczyny różnic w poziomie alfabetyzmu finansowego ze względu na wiek
4.3. Poziom wykształcenia a alfabetyzm finansowy
4.4. Dochód a alfabetyzm finansowy
Podsumowanie

ROZDZIAŁ 5. Formalna edukacja finansowa a alfabetyzm finansowy - przegląd literatury
5.1. Edukacja finansowa a alfabetyzm finansowy - usystematyzowanie pojęć
5.2. Wpływ edukacji finansowej na poziom alfabetyzmu finansowego - wyniki indywidualnych badań
5.2.1. Edukacja finansowa w szkołach średnich i na studiach
5.2.2. Edukacja finansowa poza szkołą
5.2.3. Badania treści i form edukacji finansowej
5.3. Przeglądy badań skuteczności edukacji finansowej (narracyjne i systematyczne)
5.4. Metaanalizy wyników badań skuteczności edukacji finansowej
5.5. Możliwe przyczyny małej skuteczności edukacji finansowej
5.6. Stan edukacji finansowej w Polsce
5.6.1. Edukacja finansowa w szkole
5.6.2. Edukacja finansowa poza szkołą
Podsumowanie

ROZDZIAŁ 6. Płeć, wiek, wykształcenie i dochód a poziom alfabetyzmu finansowego dorosłych Polaków - metaanaliza wyników wcześniejszych badań własnych
6.1. Charakterystyka przeprowadzonej metaanalizy
6.1.1. Cel i hipoteza zerowa
6.1.2. Badania uwzględnione w metaanalizie
6.2. Model metaanalizy, miara wielkości efektów i sposób ich zważenia
6.3. Heterogeniczność efektów
6.4. Wyniki metaanalizy - łączna wielkość efektów
6.5. Skrzywienie publikacyjne
6.6. Dyskusja
6.6.1. Poziom alfabetyzmu finansowego dorosłych Polaków
6.6.2. Zmienne społeczno-demograficzne, ekonomiczne i formalna edukacja finansowa a alfabetyzm finansowy dorosłych Polaków
6.7. Wnioski końcowe, ograniczenia i kierunki przyszłych badań

BIBLIOGRAFIA

ANEKS

SPIS WYKRESÓW, SCHEMATÓW I TABEL